Aan de hand van een tas

Ze noemen het een theatervoorstelling maar het is evengoed een wandeling en een tentoonstelling en het gaat om mooie verhalen. Daar zijn er trouwens dertig van, in dertig tassen. door Emile Hollman

Het begon allemaal bij Lubert Priems, radio- en documentairemaker. Hij zag twee jaar geleden in Brunssum een installatie van kunstenaar Miek Corten. Die bestond uit zo’n vijfhonderd gebruikte tassen, allemaal gesorteerd op vorm en kleur. Het lijnenspel dat ze zo creëerde, fascineerde Priems maar er was meer: het prikkelde zijn fantasie. “Ik hoorde een kerkklok uit de ene tas komen, ik hoorde in een volgende tas een trein het station verlaten, en het geluid van iemand die een trap oprent.”

En daar moest hij iets mee. Hij sprak erover met de kunstenaar, gooide een balletje op bij curator Kitty Janssen van Museum De Domijnen, werkte twee jaar aan een concept, haalde VIA ZUID binnen als coproducent, kreeg support van stichting Laudio en betrok er steeds meer mensen bij. “We noemen hem Lubert Sneeuwbal Priems”, lacht theatermaker Jacqueline Kerkhof die teksten schrijft voor de voorstelling die Vooruit, naar buiten! is genoemd.

Elke tas heeft een verhaal, is het idee. En waarom zou je mensen niet met een tas op pad sturen om dat verhaal te ontdekken? Priems plaatste een oproep via diverse kanalen om tassen met bijzondere verhalen op te sporen. Die verhalen werden bewerkt, aangevuld of Jacqueline Kerkhof naar haar hand gezet.
Vanaf augustus staan dertig tassen in vitrinekasten in museum De Domijnen in Sittard. Bezoekers worden via een gastvrouw aan een tas gekoppeld, in die tas zit een koptelefoon die hen op leidt naar het verhaal van de tas/koffer/rugzak/plunjezak. Lubert Priems: “Die tas stuurt je naar buiten. Je wordt meegenomen. Er is een doel of een richting die de tas bepaalt. Alle bezoekers lopen dus een eigen route.”
Ook inspirator Miek Corten doet mee aan het project, zij toont een installatie van – ditmaal – zevenhonderd tassen.

Zoals altijd is het maakproces minstens zo mooi als het eindresultaat. Jacqueline Kerkhof: “Een tijdje terug stonden we op straat een route te bekijken toen we werden aangesproken door een vrouw die nogal nieuwsgierig was. Even later stonden we bij haar in de garage. En hoorden het verhaal van tante Trees die op jonge leeftijd in haar eentje met sportwagens door Europa scheurde.”

Lubert Priems: “Voor een deel vinden we verhalen, voor een deel zoeken we ze op.” En altijd is de tas het medium. “Het zijn persoonlijke verhalen met universele emoties. Iedereen kan zich het verdriet voorstellen als je een kind verliest of hoe spannend het is om als vierjarige alleen naar school te gaan.”

Als het publiek op aanwijzingen van de tas door Sittard wordt gedirigeerd, komt het jonge toneelspelers tegen van Het Laagland die door theatermaker Els Roobroeck worden gecoacht. “Zij zijn pad-helpen-vinders of poortwachters die op cruciale plekken staan. Ze geven het publiek raad of een filosofische beschouwing mee. Misschien lopen ze ook een stukje mee. Ze proberen de mensen te verleiden na te denken over het pad dat je loopt in de schoenen van een ander.” In totaal gaat het om zeven jonge acteurs tussen de 14 en 17 jaar.

Jacqueline Kerkhof laat de tassen spreken. “Sommige personages zijn verzonnen of gebaseerd op echte personen. Neem het meisje Verheggen. In 1866 was zij een leerling van plaatselijke ursulinenklooster. Ze zou daar een naald hebben ingeslikt tijdens de naailes. Die zat vast in haar maag maar na 33 keer de naam van de H. Maagd Maria te hebben aangeroepen, hoestte ze hem op.
Sittard was vóór die tijd een dorp van niks. Na dit wonder explodeerde Sittard. Vanuit de hele wereld kwamen bedevaartgangers. Daarom werd de basiliek gebouwd, de Mariaplaats en heel veel hotels. Voor mij als theatermaker heel interessant om te ontdekken dat ze nu eens Marie wordt genoemd, dan weer Agnes en in de archieven van de zusters komt er maar één Verheggen voor en die heet Johanna. We gaan er maar vanuit dat ze Johanna heette, geboren werd in Beegden en stierf in Surabaya. Niemand heeft zich de moeite getroost dit op te schijven. Dus krijg je mijn verhaal.”

Lubert Priems: “Ook die naald is nergens te vinden. Terwijl de stadsarchivaris wel een collectie naalden heeft die ik leuk genoeg vind om op de route te laten zien. Zo plakken we de verhalen aan elkaar. Of maken we verbindingen. Dit verhaal koppelen we aan een Indonesische koffer die met een gezin uit Surabaya naar Nederland is gekomen en bij het vuil is gezet. Die werd twintig jaar later in Duitsland weer terug gevonden en keerde weer terug bij dezelfde familie.” Overigens spreekt niemand minder dan Wieteke van Dort deze tekst in.

Deelnemers aan de voorstelling krijgen een button opgespeld. Els Roobroeck: “Als eerbetoon dat ze hebben leren kijken en luisteren. Dat is een mooie eigenschap in deze tijd: dat je in plaats van angstig te zijn, vragen gaat stellen. Je realiseert je dat iedereen zijn eigen verhaal heeft.”

Voor reserveringen: verhalentocht.eu.
De installatie van Miek Corten Verbinding, de reis van 700 tassen is tot 22 oktober
te zien in Museum De Domijnen Historie & Archeologie. viazuid.com