Emio Greco en Pieter C. Scholten togen naar Marseille om een voorstelling te maken die hun twintigjarige samenwerking moest bekronen. Tegelijkertijd wilden ze het klassieke Ballet National de Marseille omvormen tot een modern gezelschap.
Een gigantische luster tolt en kantelt boven de bühne. Een honderdtal ringen van licht flakkeren, dimmen en gaan weer feller schijnen. Daaronder een groep van dertig dansers die als een zwerm vogels de vloer bestrijken. Hun slagschaduw zorgt voor een ingenieus patroon op de vloer. Ze klusteren samen als één lichaam, om dan weer uit elkaar te stuiven als losse lijven. De kaarten worden elke keer opnieuw geschud in deze dans van schaduw en licht.
Extremalism heet de jubileumvoorstelling van Emio Greco en Pieter C. Scholten die indruk moet hebben gemaakt in Marseille. Immers, het Ballet National werd opgericht door Roland Petit, de grootmeester van romantische en verhalende balletten. Maar voorlopig liggen de tutu’s en tierelantijnen diep verstopt in het depot van het theater. Scholten en Greco wilden een nieuwe koers inslaan, dus de hoofletter B van ballet verdween van de affiches. Daarvoor in de plaats prijkt er nu een prominente M van Marseille. Het lijkt een detail maar hiermee wil het duo uitdragen dat haar hart klopt voor Les Marseillais, de gemêleerde arbeidersbevolking van deze havenstad.
Het contrast tussen de gemoedelijke dansstudio van ICKamsterdam aan de Warmoesstraat en de voormalige tabaksfabriek van La Friche, waar de voorstelling tot stand kwam, kon niet groter zijn. Om er te komen, moet je eerst door een multiculturele arbeiderswijk waar grillige melodielijnen van Algerijnse raï muziek over de pleintjes schalt.
In La Friche ontstond een voorstelling op het scherpst van de snede. Er is niet gekozen voor een reprise uit het omvangrijke oeuvre van Scholten en Greco, terwijl dat toch gemakkelijk had gekund. Extremalism gaat over de reactie van de mens op de crisis van vandaag. En dat levert vooral veel opstandige lijven op, die al dansend verzet plegen. Want welke betekenis kunnen we nog ontlenen aan ons lichaam, nu we geconfronteerd worden met de eindeloze levensduur van robots en computers? Hoe overleeft een lichaam in tijden van gemis?
Van schaarste is in de voorstelling evenwel niks te merken. Met dertig dansers is het podium goed gevuld en lijkt het gezelschap een lange neus te trekken naar de bezuinigingsslag in de culturele sector. Ook het decor straalt weelde uit. Bronskleurige kettingen hangen als gordijnen langs de bühne. De wanden zijn bekleed met chocoladekleurig ribbeltjeskarton waardoor het geheel doet denken aan de binnenkant van een bonbon doos. Daarbinnen hangt de Chain Reaction, een enorme lichtsculptuur van Henk Stallinga, die het visuele ijkpunt is van de voorstelling.
Extremalism bundelt twintig jaar dansgeschiedenis van Greco en Scholten en is het voorlopig hoogtepunt in een verhaal waarin telkens weer de zeggingskracht van het lichaam als startpunt dient. Midden jaren negentig ontmoetten de twee elkaar toen de danswereld in twee stromingen splitte. De school van William Forsythe zette de toon en de technische virtuositeit van dansers werd ten top gevoerd. De benen moesten hoger, de arabesques gekromder en de pirouettes alsmaar sneller. Daarnaast waren er de gortdroge conceptuele voorstellingen die meer over politiek dan over dans gingen. Dansliefhebbers werden er niet echt vrolijk van, maar om mee te tellen moest je het toch gezien hebben. Scholten en Greco hadden met beide stromingen weinig op en besloten het over een andere boeg te gooien. Bij hen werd de danser een intuïtief wezen dat hoofd en lijf met elkaar verbindt.
Het meest zichtbaar is dit in de manier waarop hun choreografie georganiseerd is. De basis wordt niet bepaald door strakke schema’s en posities, maar door het organische ritme van de ademhaling. Gedurende de voorstelling zijn er momenten waarop de dertig dansers hun ademhaling synchroon stellen zodat er een gelijklopende cadans ontstaat. Dat is de telling, dat is de drager die bepaalt waar ze zich bevinden in de voorstelling. Als toeschouwer voel je die ritmische ademhaling, ongemerkt doe je mee en word je onderdeel van de drager.
Samen ademen betekent voor het Ballet National de Marseille ook samen leven, want de dansers beschouwen hun gezelschap als een gemeenschap. Met de traditionele hiërarchie tussen de solisten en het corps de ballet is het dan ook gedaan sinds Greco en Scholten het roer hebben over genomen. Dat is goed merkbaar, want ook al opereren sommige dansers tijdens het ballet als individuele eilandjes, altijd blijven ze onderdeel van die ene uitdijende en terugtrekkende ademtocht.
Foto ICKamsterdam
Ballet National de Marseille & ICKamsterdam – Extremalism. Op 16 februari om 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl