Alleen een boek kan dat

op hun pad zou komen. “Met horeca in een boekenzaak waren we een van de eersten in België”, vertelt Katelijne. “Maar na negen jaar vonden we het mooi geweest. Qua pand zaten we tegen de limiet, en de horeca maakte het erg intensief. Het ging ten koste van de boeken.” Maar van het jaartje vrijheid kwam niet veel terecht. “Zoals wel vaker bij sabbaticals komen de plannen voor zo’n periode niet echt uit de verf”, blikt Katelijne terug. “Er waren te veel mogelijkheden. En de leegte die volgde, voelde niet prettig.” Na een maand of vier wisten ze: we gaan terug naar de boeken. Niet in Leuven, maar in Hasselt. Daar hadden “om niet-economische redenen” in korte tijd drie kleine boekhandels de deuren dichtgedaan. Daarmee was in Hasselt (77.000 inwoners) nog maar één boekenzaak over, een Standaard-winkel. Katelijne: “Een grote, en een goede. Maar er was nood aan een tweede, vonden we.” Waarom de keuze op Hasselt viel? Dat Ed hier uit de buurt komt, uit Maasmechelen, heeft zeker geholpen, zegt Katelijne. Net als het enthousiasme van een goede vriendin die bij de gemeente werkt. “Ze heeft ons enthousiast gemaakt voor deze stad.” Ed en Katelijne leerden elkaar in Leuven kennen, ze werkten als IT’er, jobs waar ze bij toeval waren ingerold. Ed is econoom, Katelijne studeerde Nederlands en Engels. Deze maandagochtend staat Katelijne, die ook nog deeltijds in een bibliotheek werkt, alleen in de zaak. Er is een bestendige aanloop van klanten, tussendoor vertelt ze hoe ze in Hasselt hun draai hebben gevonden. Grim is een literaire boekhandel, vertelt ze, met de nadruk op hedendaagse literatuur en moderne klassieken. Aandacht voor de individuele klant staat voorop. “We nemen de tijd om de klant het juiste boek te kunnen aanbieden. Het mag geen lopendebandwerk worden.” Buiten Ed en Katelijne is er geen personeel; verspreid over twee verdiepingen, samen 150 m2, biedt Grim zo’n 4000 titels aan. Katelijne: “Te veel stock is nefast voor de financiën. Bij een overvloed aan keuze voelen klanten zich gauw overdonderd. Ze vinden het prettig dat het aanbod beperkt is, en vinden het niet erg om een dag of twee te wachten als een boek niet op voorraad is.” Tijdens het gesprek zijn er tenminste twee klanten die dat bevestigen. Wanneer ze het boek van hun gading niet vinden, laten ze een bestelling achter. Je zult ze niet horen klagen, Ed en Katelijne, de omzet ontwikkelt zich goed. In 2018 was er een stijging van zo’n dertig procent, becijfert Katelijne na een paar tikken op haar toetsenbord. Het jaar ervoor was de groei 25 procent. “Je moet die getallen niet te letterlijk nemen”, waarschuwt ze. “We zijn net bezig, we komen van niets. In een paar jaar zal het stabiliseren.” Zoals de boekenmarkt in Vlaanderen in zijn geheel stabiel is. “Een paar grote spelers zijn weggevallen, kleinere zijn ervoor in de plaats gekomen. Ik hoor dat ze het goed doen. Zoals onze opvolgers in Leuven, hun winkel floreert enorm. Ze zijn gepassioneerd van boeken. Veel meer moet het niet zijn.” Van de zogenaamde ontlezing merkt Katelijne weinig. “Ik denk dat het hier anders is. De belezenheid in Nederland was vroeger een stuk groter dan bij ons. Ik denk dat die twee cijfers nu naar elkaar toegroeien. Hier in Hasselt, eigenlijk in heel Limburg, wordt goed gelezen. Veel meer dan we dachten toen we nog in Leuven zaten. Ook onder jongeren, toch wel ja. Ik verschiet er wel eens van hoeveel kinderen hier met hun ouders binnenkomen. En dan zijn er nog de young adults, die zijn heel goed op de hoogte van wat er verschijnt. Ja, ze lezen vooral in het Engels.” In hun Leuvense winkel deden ze nog mee met de e-books-rage. “We hebben daar nog e-readers verkocht, dat werd ook gestimuleerd via boek.be, via die site kon je de boeken downloaden. Ik heb de indruk dat er nog weinig beweging in zit. Buiten het compacte, het is handig wanneer je op reis bent, voegt het e-book weinig toe aan de leeservaring. En na een dag werken willen mensen thuis liever niet wéér naar zo’n scherm zitten te kijken.” Gevraagd naar het belang van lezen, antwoordt Katelijne: “Eigenlijk vraag je naar mijn levensbeschouwing. Het is moeilijk om die twee los van elkaar te zien.” Ze komt met een praktijkvoorbeeld: het boek Materiaalmoeheid van Marek Sindelka, over twee vluchtelingen die door Europa trekken. “Ik dacht dat ik wel een kijk had op die problematiek, maar dit boek heeft die kijk compleet door elkaar geschud. Dat is wat boeken doen: ze verruimen je blik, je leert de wereld beter kennen.” Die ervaring is toch niet alleen voorbehouden aan boeken? “Een idee in één klap doen veranderen: ik ken geen andere kunstvorm die zo’n onmiddellijk effect heeft als een boek. En het hoeft heus niet altijd over grote thema’s te gaan. Het mag ook vriendschap zijn, of kinderen, of sla eten.” Wat zou Katelijne doen, zou ze minister van cultuur zijn, om het lezen te stimuleren? “In Frankrijk zijn boeken meer dan hier zichtbaar in het dagelijks leven. Of het met subsidies moet, weet ik niet, maar het zou alvast een wezenlijke verbetering zijn. Onze cultuurminister Sven Gatz heeft twee keer per jaar een boekenvoucher van vijf euro per persoon beschikbaar gesteld. Dat werkt goed. Net als wat uitgeverij Lemniscaat doet met kinderboeken, door elke jaar twee klassiekers voor 2,50 euro per stuk uit te brengen. Dit jaar is dat Kruistocht in spijkerbroek van Thea Beckmann en Kikker is kikker van Max Veltman.” Dit is de tiende aflevering in een reeks van elf over boekhandels in tijden van internet en ontlezing.