Over prestigieuze projecten als Céramique heeft iedereen een mening, maar hoe is het er nu echt? Zij die het kunnen weten, bewoners en ondernemers in de wijk, prijzen de ligging, de voorzieningen en natuurlijk, de mooie architectuur. Maar ondanks de Zuid-Europese allure komt de wijk moeilijk tot leven. “Ik moet er niet aan denken dat er steeds gillende kinderen voorbij rennen.”
door Annemarie Staaks
Er waait een gure wind over Plein 1992. Een student parkeert zijn fiets voor de Aldi, het gerinkel van zijn hangslot klinkt luider dan verwacht. De gebouwen die het plein omarmen – Centre Céramique en aan de andere kant de rij winkels met daarboven appartementen – geven aan elk geluid een galm mee. Een ouder echtpaar verlaat gearmd supermarkt Albert Heijn. Binnen is veel bedrijvigheid: heren in pak, dames op leeftijd en een groepje studenten die blikjes fris afrekenen.
“Dit is een dwarsdoorsnede van onze doelgroep”, zegt Roger Kleijnen, franchisenemer van de supermarkt. Meer dan tien jaar geleden werd Kleijnens vader door de projectontwikkelaar van de winkelgalerij benaderd om – “naast andere geplande dagwinkels” – een Albert Heijn-vestiging te openen. Het assortiment is inmiddels volledig gericht op de behoeften van de wijk. “Zo hebben we ons gespecialiseerd in panklare gerechten, geschikt voor tweeverdieners, studenten en senioren.” Met name voor de oudere bewoners heeft de winkel een sociale functie. Kleijnen: “Veel senioren woonden voorheen in kleine dorpen rond Maastricht. Ze zijn gewend aan de onderonsjes bij de ‘buurtsuper’.” Eén van de gepensioneerden die boven de winkelgalerij woont, is Sjo Serpenti, voorzitter van buurtplatform Céramique. Tien jaar geleden verruilde hij zijn boerderij in Nuth voor een appartement op de vierde etage van Plein 1992. Zijn grote woonkamer is knus ingericht en doet in geen enkel opzicht denken aan de moderne buitenkant van het complex. Terwijl de koffie loopt, toont hij zijn enorme dakterras. “Oh, dat is jammer”, zegt hij teleurgesteld, “nu kun je dus niks zien.” Hij doelt op de mist die deze ochtend het uitzicht op de Maas en de Sint Pietersberg vertroebelt. “Maar”, vervolgt hij, wijzend op de grote hoeveelheid planten op zijn dakterras, “ik heb hier het beste van twee werelden binnen handbereik: de natuur en de stad. We gaan amper de brug over. Voor kleding of cadeautjes, gaat mijn vrouw naar Wyck, het stadsdeel aan deze kant van de Maas.”
De strakke architecturale lijnen van Céramique – bestaande uit woningen, kantoren, winkels en publieke gebouwen – vormen een scherp contrast met het oude centrum van Maastricht, aan de overkant van de Maas. Het gebrek aan ‘knus en gezellig’ wordt vooral gecompenseerd door het aangrenzende Wyck. Albert Berghof (41) directeur en oprichter van Coffeelovers, gelooft dat oud en nieuw elkaar kunnen versterken en zich moeten profileren als de Rive Gauche van Maastricht – verwijzend naar de artistieke linkeroever van de Seine in Parijs. Maar dat is vooral toekomstmuziek, weet Berghof: “Plein 1992 heeft nog lang niet de aantrekkingskracht van het Vrijthof. Na zes uur is het hier uitgestorven.” Het Rive Gauche-gevoel is, ook qua winkelaanbod, nog ver te zoeken. “Ik had gehoopt op een iets kunstzinnigere invulling van de panden hier op het plein. Daar is destijds ook over gesproken in een branchecommissie. Maar originele winkelconcepten krijgen hier weinig kans en de winkels die er nu gevestigd zijn – Aldi, Blokker, Etos – geven het plein weinig allure.” Allure of niet, het op de hoek van Plein 1992 gelegen Coffeelovers zit op een doordeweekse dinsdagmiddag vol. Geluiden van rinkelende glazen en stoom van het koffieapparaat vullen de trendy ingerichte ruimte. Studentes roeren in hun latte macchiati, een paar mannen zitten in een bespreking en aan de grote leestafel strijkt een bejaard echtpaar neer. Terwijl Berghof hen enthousiast begroet, praat hij verder: “Over aanloop hebben wij nooit te klagen gehad, maar Maastricht moet wel aan de bereikbaarheid van Céramique blijven werken. Ik hoop dat er een meer organische aansluiting wordt gezocht met Randwyck, met het MECC en de Life and Science Campus die er moet komen.”
De aanstaande ondertunneling van de A2, die Céramique beter bereikbaar maakt vanuit Oost-Maastricht, juicht Berghof toe. Voor Albert Heijn is dat minder van belang, van klandizie op die afstand moet de supermarkt het niet hebben, ook omdat in de hele wijk betaald moet worden voor een parkeerplaats. Roger Kleijnen: “Om geen al te grote achterstand op te lopen ten opzichte van supermarkten waar je gratis kunt parkeren, vergoeden wij aan onze klanten het eerste uur parkeren.”
Bereikbaarheid en ligging – rustig en toch overal dichtbij – zijn voor veel bewoners de voornaamste redenen om voor Céramique te kiezen. Voor Herman (63) en Annette Vroomen (52), een Brabants echtpaar dat zijn hele hebben en houwen in Waalre achterliet om in Maastricht te gaan wonen, was het simpel. Herman: “We hebben een passerpunt op het centrum van Maastricht gezet en gezocht naar de beste optie binnen een straal van een kilometer.” Ondanks de “kille uitstraling” viel de keuze op Céramique. Annette: “Het deed me denken aan zo’n treurige buitenwijk van Parijs. Zoveel steen. Maar toen ik eenmaal binnen was en het uitzicht zag, was ik overstag.”
Hun woning op de vierde etage aan de Stellalunet kijkt uit op Avenue Céramique en de Patio Sevilla, het complex waar enkele jaren geleden een balkon met twee bewoners naar beneden kwam – met dodelijke afloop. Nu de bladeren van de bomen zijn, kunnen ze zelfs nog een stukje van de Maas zien. Voor het raam van hun serre staat een hoge tafel met vier barkrukken. Annette: “Eigenlijk is dit onze woonkamer, hier zitten we altijd alles in de gaten te houden.” Op de Avenue rijdt een enkele auto voorbij, de meeste parkeervakken zijn leeg. Afgezien van een chauffeur van een bestelbusje is er geen mens op straat. Herman kijkt naar beneden: “Het is wel een beetje een dooie boel hier.” Lachend: “Wij staan niet voor niks bekend als ‘die Brabanders die altijd aan de andere kant van de Maas zijn’!” Annette: “Vind je het gek? In de stad is het gezelliger. Wat ligt hier nou aan winkels… een computerwinkel, zo’n audio-zaak en dan die drie beddenwinkels. Drie! Ze kunnen het beter Avenue des Lits noemen.” Lachend: “Want het is nogal een slaperige straat, niet?”
Gebrek aan levendigheid is een veelbesproken thema in de wijk. Behalve over het uitblijven van winkelend publiek klagen sommigen over te weinig sociale contacten. Volgens Harry Baurmann (73), bewoner van de Patio Sevilla, komt een spontaan praatje met de buren zelden voor. Toch woont er volgens hem een leuke mix van mensen – ouderen, maar ook gezinnen met kinderen en jonge vrijgezellen “die het zich kennelijk kunnen permitteren”. Hij was kartrekker van een clubje bewoners dat samen de binnentuin van het complex onderhoudt. Baurmann: “Dat had wel iets leuks, maar buiten het clubje zelf maakt nooit iemand gebruik van die tuin. Voor Luis Alfredo Pérez Salazar (37), samenwonend met zijn vrouw Adriana (37) en hun dochtertje van vier aan de Mosalunet is dit beeld herkenbaar. Hij vat de paradox treffend samen: “Er wonen veel mensen hier, maar eigenlijk kennen we niemand.”
Aan de oostkant van de wijk ligt Piazza Céramique, een strak vormgegeven complex in een ruimtelijke, transparante opstelling. Het ensemble wordt door een stuk groenvoorziening van de Heugemerweg gescheiden. Hier houdt Céramique op en begint de aanpalende wijk Heugemerveld, de scheidslijn wordt gemarkeerd door een stuk gerestaureerde fabrieksmuur van de Sphinx. Het meest zuidelijke hoekpand wordt gehuurd door Aline Ploeg (37) en Guido Scheffers (34), eigenaren van grafisch ontwerpbureau Groener Gras. Op de begane grond is hun studio, boven wonen ze. Guido en Aline zijn één van de weinigen die hun woning volgens de bedoelde formule gebruiken, er is vrij veel verloop in het complex. Aline: “Volgens mij zijn ze daarom gaan rommelen met de huurprijs, die werd twee jaar geleden plotseling verlaagd. Ze hebben niet goed nagedacht over het type mensen dat hier zou komen wonen, ben ik bang.” De anonimiteit en de rust in de wijk vinden zij juist prima. Aline: “Lekker rustig toch, zo tussen de oudjes? Nee, met een beetje privacy is niks mis.” Guido: “Er wordt wel eens gezegd dat er meer gezinnen hier zouden moeten wonen, maar ik moet er niet aan denken dat er continu gillende kinderen voorbij rennen.”
De studio van Groener Gras heeft twee grote ramen aan de straat, de inrichting is licht, strak en minimalistisch. Aline: “De uitstraling van dit pand en de wijk in het algemeen past goed bij de uitstraling van ons bedrijf. Hoe zal ik het zeggen, Céramique heeft prestige. Als we vertellen dat we hier zijn gevestigd, hebben mensen toch zoiets van: zo-hoo!” Maar prestige heeft een prijs. Voor 160 vierkante meter betalen ze maandelijks 1630 euro.
Uitstraling speelde ook een rol voor Peter Post, toen hij zeven jaar geleden de keuze maakte om in Céramique zijn galerie Post+Garcia te vestigen. Post: “De wijk heeft een cultureel hart met het Bonnefantenmuseum, het NAi, Centre Céramique en het Derlon Theater.” Zijn galerie is gevestigd in La Fortezza, bij de noordknoop van Céramique. Het is het drukste punt van de wijk: Plein 1991 met zijn winkels is vlakbij, en de bibliotheek in Centre Céramique. Post: “Van winkelend publiek of mensen uit de wijk moet ik het niet hebben, de meesten weten niet eens dat hier een galerie ligt, denk ik. In Wyck, waar we een kunstuitleen hebben, is dat anders. Als ik daar de deur openzet, heb ik zo tien mensen binnen.” De galerie is een hoge, monumentale ruimte. Het ontwerp is robuust en licht, dankzij de volledig glazen gevel. Post: “Ik zie iedere dag neusafdrukken op deze ruit. Een teken dat mensen toch wel naar binnen kijken. Vergeet niet dat hier nog wekelijks rondleidingen langskomen. Er is nog steeds veel interesse voor de bijzondere architectuur in deze wijk.”
Samenwerking met de cultuurinstellingen in de wijk is, op één poging, nooit van de grond gekomen. Post: “Als je ergens begint, heb je ideeën over die plek en de locatie en wat er allemaal kan ontstaan. Maar de realiteit is vaak anders.” Op de ontwikkeling van Céramique heeft hij een nuchtere blik: “In het begin focuste iedereen zich op het ‘sjiek en sjoen’ van Céramique, maar ook dit wordt langzamerhand een normale wijk. Prima toch?” Over het ontbreken van gezellige winkeltjes en horeca: “Waarom zo nodig hier een pizzeria vestigen, terwijl Wyck zich daar veel beter voor leent. Laat het maar gaan zoals het gaat. Je moet van Céramique niet iets proberen te maken wat het niet is.”
