Het woord ‘systeem’ heeft voor veel mensen, denk ik, een kwaadaardige bijklank. Spreek het maar eens uit met een hoofdletter: het Systeem.

De tentoonstelling Mind the System, Find the Gap in Z33 in Hasselt gaat over de systemen die ons dagelijks leven beheersen. Nu heeft ieder systeem zijn gaten en zwakheden. Het zijn bij uitstek kunstenaars die deze gaten opzoeken. (“Misschien meer dan andere mensen”, vermoeden de samenstellers. Ik vraag me dan meteen af hoe vaak ik zelf de gaten in het systeem opzoek. Ik doe dat best vaak, alleen laat ik het niet aan andere mensen zien.)

Mind the System, Find the Gap is een groepstentoonstelling met werk van meer dan dertig internationale kunstenaars. Velen van hen gaan uit van een tegenstelling: het Systeem aan de ene kant, ‘wij’ aan de andere. Dat levert, eerlijk gezegd, niet altijd interessante kunst op. Zo is er werk dat op een even vertrouwde als één-dimensionale manier tegen de machtsstructuren van het Kapitalistische Systeem aanschopt, niet zelden inclusief het bijbehorende jargon. “The systems I choose to work with (…) function at a distance (…), equalizing everyone and erasing the individual”, aldus Jill Magid in de catalogus. Ze werd een paar jaar geleden bekend in Nederland vanwege de openbaarmaking van documenten van de AIVD in het kader van een kunstwerk. Anderen plegen ‘interventies’ in het systeem, bijvoorbeeld door iets onverwachts te doen of iets te neer te zetten op een ongebruikelijke plek. Sebastian Stumpf zoekt letterlijk de gaten in het stedelijke weefsel van Tokio. De figuren in zijn fotoreeks Sukima staan in nutteloze kieren tussen gebouwen in de stad: aardig, maar vrijblijvend en na een stuk of twintig foto’s heb je het echt wel gezien.

Ook Gordon Matta-Clark hield zich bezig met de tussenruimtes in de grote stad. In de jaren zeventig kocht hij verscheidene overgeschoten lapjes grond van de staat New York. Op de tentoonstelling hangt de koopakte van een perceel voor de somma van vijfentwintig dollar. Waarom zette het werk van Matta-Clark zich in mijn hoofd vast en dat van Stumpf niet? Waarschijnlijk komt dat doordat Matta-Clark zich niet beperkt tot het opzoeken en zichtbaar maken van een gat in het weefsel. Hij blijft niet aan de zijlijn staan, maar doet mee met het spel, biedt op een perceel en wordt eigenaar van een volstrekt onbruikbaar terreintje. Juist daardoor wordt duidelijk hoe absurd het systeem van verkaveling en privé-bezit kan uitpakken. Zijn werk vestigt de aandacht niet op het gat zelf, maar op de regels die het gat mogelijk maken.

Gelukkig zijn er op de tentoonstelling meer kunstenaars die verder kijken dan the gap en spelen met de onderliggende logica van het systeem. Julien Prévieux die patent aanvroeg op handbewegingen die wellicht ooit gebruikt zullen worden om een apparaat te bedienen, het collectief The Yes Men dat in een buitengewoon echt lijkende nep-uitzending de verantwoordelijkheid van Dow Chemical voor de ramp in Bhopal erkent – om er maar een paar te noemen. Op dat moment wordt het spannend in Hasselt.


Mind the System, Find the Gap. Van 2 juni t/m 30 september in Z33, Hasselt. www.z33.be