In Museum Arnhem is een kleine opstelling te zien van het werk van Levi van Veluw. U ziet een paar van de foto’s die hem na zijn afstuderen in 2007 zijn eerste bekendheid bezorgden, grappige en spookachtige beelden van zijn eigen hoofd, volgetekend met ballpoint, bedekt met haar of met een compleet Märklintreinlandschap. Er is daar ook een slaapkamer op ware grootte, een donkerbruine ruimte waarvan elk onderdeel is bekleed met houten bolletjes en blokjes. Een video toont hoe daarin een menselijke figuur, van top tot teen bekleed met bolletjes en blokjes, zachtjes ademend wacht. De ruimte, zo schrijft van Veluw zelf, is zijn jongenskamer in zijn ouderlijk huis; de nette mathematische structuur met bolletjes en blokjes “symboliseerden mijn drang naar ordening en de angst om de controle te verliezen.”

Deze drang vroeg om iets veel groters, en dat grotere heeft Levi van Veluw (Hoevelaken, 1985) nu geschapen in Huis voor Hedendaagse Cultuur Marres in Maastricht. Het complete pand is verbouwd tot één installatie, The Relativity of Matter, en het is Van Veluw daarbij gelukt om zijn duistere universum tot in het laatste detail vorm te geven. Elke referentie met een museum is verdwenen, alle stopcontacten, ramen en plafonds zijn onzichtbaar gemaakt, er zijn geen storende bordjes met EXIT, er is niets te horen behalve een zachte mechanische dreun. Wie er binnengaat, verdwijnt. Er is alleen dat universum van Van Veluw, een werk dat zijn voltooiïng vindt in de aanwezigheid van de bezoeker.

Je moet er van tevoren kaartjes voor bestellen, er kunnen maar twee personen per kwartier naar binnen, de belangstelling is hevig, dus enige consumentenvoorlichting is misschien gewenst, maar dat doe ik liever niet, want juist de onverhoedse onderdompeling in dat schouwspel in de duisternis is van grote kracht. Het belang van het werk is dat je niet weet waar je naar kijkt. Er zijn geen titels, er is geen opgelegd verhaal; er is een opeenvolging van donkere ruimtes, de één nog indrukwekkender vormgegeven dan de andere, en een poging tot verklaring zou het effect, denk ik, verminderen. Van Veluw schrijft zelf dat de installatie gaat over natuurwetten, over de constructie van een alternatieve, onderliggende werkelijkheid. Je zou kunnen zeggen dat een deel van het werk iets te maken heeft met archivering, met het ondergrondse, met donkere materie, misschien wel: steenkool. Je zou kunnen denken dat het andere deel meer de abstractie zoekt, de betovering van geometrie, misschien wel van science fiction. Hopelijk zegt dat weinig. Wat er wél van te zeggen is dat dit een zeer, zeer imposant kunstenaarschap verraadt, dat The Relativity of Matter behoort tot het allerbeste wat er dit jaar in Nederland te zien is.

Van Veluw denkt nu, naar eigen zeggen, over een nog grotere uitvoering, mogelijk met dansers of acteurs. Wat mij betreft vult hij op de volgende Biënnale van Venetië het Nederlands Paviljoen, alleen al om dat broddelwerk van dit jaar te doen vergeten.

Levi van Veluw, The Relativity of Matter. Van 13 oktober t/m 17 januari in Marres in Maastricht. marres.org