De 19e eeuwse flaneur is eigenlijk nooit helemaal verdwenen, en flarden van de omgeving waarin hij zich zo thuis voelde, zijn er ook nog wel. Maar voor een kijkje áchter de gesloten gordijnen waar hij vaak aan voorbij paradeerde, moeten we toch bij anderen zijn. Bijvoorbeeld bij François Ozon in zijn korte films over seks, de dood en de liefde.
Onder de vlag ‘Curtain raiser’ zijn in Marres in Maastricht een aantal van die korte films te zien. In de films van Ozon gaat het vaak om een breuk in het leven van de personages en de wijze waarop het leven verder gaat. De personages zijn te zien in de verschillende kamers van een huis dat bijna altijd gehorig is. Zoals in Marres. Het geluid van de ene film is te horen in de kamer waar de andere vertoond wordt. Er komt een dialoog op gang en de bezoeker doet al luisterend en kijkend mee. Onnadrukkelijk ontstaat zo precies de relatie tussen de buitenwereld bezien door de ogen van de beschouwende flaneur en de binnenwereld achter de deuren en ramen. De relatie die de jonge gastcurator Krist Gruijthuijsen mogelijk wilde maken.
Ozons korte films onderzoeken wat film als instrument in de beeldende kunst vermag. Het zijn rake experimenten in stilering, in het gebruik van tekst en in acteerwerk. Ozon als beeldend kunstenaar die de voor cinema zo kenmerkende middelen ondergeschikt maakt aan de beeldende (of soms de theatrale) middelen. De humor, altijd een drijvende kracht in zijn lange speelfilms, of het nu gaat om het drama Sous la Sable of de campy musical 8 Femmes, is ook een treffend gebruikt stijlmiddel in de korte films over seks. In Love in the dark draait Ozon de rollen om. Waar meestal het meisje vraagt om gedimd licht tijdens seks is het hier de jongen die niet ‘kan’ met de lampen aan. In The Ideal Man heeft een veertigster haar zinnen gezet op een jong meisje. Om haar te verleiden adviseert ze het meisje iets te doen dat een stereotype vrouw eigenlijk nooit zou accepteren. Geestig! In La petite mort gedragen broer en zus zich in beginsel tegengesteld aan de seksestereotypen. Maar hier is het drama, geen humor. Over de verstandhouding tussen een door zijn vader afgewezen zoon en de zich naar de wensen van diezelfde vader voegende dochter.
Humor of drama, altijd is het spel met de stilering het belangrijkste. Het gaat om het beeld, niet het verhaal. De dame strak in het grijze pak, de jongen met zijn blonde haar zacht en vrouwelijk, de minnaar van de jongen lijkt een macho latino met zijn lange donkere krullen en brede borstkas. In Victor ensceneert een adellijke jongeman zijn dode ouders in hun slaapkamer tot een set die hem bevalt. Onderwijl doet hij een interessante seksuele ervaring op. In plaatjes die lijken op tot leven gekomen schilderijen.
Na tal van korte films te hebben gemaakt werd François Ozon in filmland opgemerkt door de satire Sitcom, een ‘onfranse’ zwarte komedie, waarover in het festivalcircuit de gemoederen behoorlijk verhit raakten. Maar hij brak door de verfilming van het toneelstuk Tropfen auf heisse Steine van Rainer Werner Fassbinder die het schreef toen hij 19 was. Bij de première van Gouttes d’eau sur pierres brulantes op de Berlinale van 2001 kreeg de internationale filmpers in de gaten dat zich hier een nieuwe ster aan de filmhemel had gemeld die in staat was Fassbinders werk naar zijn hand te zetten. Een groot filmisch talent met het gevoel voor stijl van de rasechte Fransman. Een Fransman overigens met een voorliefde voor de Britse actrice Charlotte Rampling, hoewel hij tevens een keur aan grote filmsterren van Franse bodem liet schitteren in dat merkwaardige 8 femmes. Ooit Isabelle Huppert, Catherine Deneuve en Fanny Ardant in een en dezelfde film gezien? De wetten van de filmindustrie zijn hard en noodzaken sterren tot sterallures omdat het anders wel eens bergafwaarts zou kunnen gaan met de bankability, maar het was Ozon die deze drie grote vrouwen van de Franse cinéma wist te bewegen tot een gezamenlijk optreden.
Ozons verhalen, in de lange én in de korte films, worden gedreven door de verbeelding. Een diep snijdend voorbeeld is 5 x 2 (mijn persoonlijke favoriet), de teloorgang van een liefde in omgekeerde volgorde. Niet om te laten zien dat elke gestorven liefde ooit springlevend was, maar vanwege het idee dat ze in dit geval misschien niet geleefd heeft. Neergezet in vijf tableau vivants, die zo nu en dan een beetje bewegen.
Scene uit ‘La petite morte’.
