Christie Arends (Schunck) spreekt

als je enkele weken later krijgt te horen dat je een miljoen moet bezuinigingen. Ik baalde enorm”, zegt Christie Arends. Maar een grote verrassing was het nu ook weer niet. “Ik kwam van het Mondriaanfonds waar we dertig procent werden gekort. Ik was ervan doordrongen dat het cultuurlandschap substantieel aan het veranderen was.” Evengoed werd er vanaf elke Heerlense kansel geroepen dat het ‘culturele lente’ was. “Dus had ik een gezonde dosis scepsis bij het extreme optimistisme in de stad. Maar de omvang van deze bezuinigingopdracht had ik niet aan zien komen. Don’t get me wrong: dat miljoen had ik er liever bij gehad, ik ben niet achterlijk. Maar ik ben ook realistisch. Dertien procent bezuinigingen is fors, maar het had ook twintig of dertig procent kunnen zijn. De wittebroodweken hier waren in elk geval erg snel voorbij.” Christie Arends (Huissen, 1970) studeerde kunstgeschiedenis en specialiseerde zich in naoorlogse Amerikaanse schilderkunst. Ze volgde opleidingen interieurdesign en kunstmanagement. Arends werkte voor het Museum voor Moderne Kunst in Arnhem, Boijmans Van Beuningen in Rotterdam en het Zeeuws Museum in Middelburg. Ze kende cultuurhuis Schunck als een interessante plek waar werd geprobeerd om crossovers te laten ontstaan tussen de daar aanwezige disciplines: beeldende kunst, architectuur, muziek, literatuur en film. Je gaat afscheid nemen van de conservatoren bij Schunck. Ze zijn indertijd aangesteld om via kruisbestuiving tot dynamiek te komen. Heel erg Schunck. “Ik neem vooral afscheid van de term conservator, en zoek naar mensen die in de breedte kunnen programmeren en tentoonstellingen kunnen maken. We moeten twintig arbeidsplaatsen bezuinigen. Van de 7,5 miljoen euro die Schunck te besteden heeft, zit ruim vijf miljoen in personeel. Er blijft maar een paar ton over voor programmering. Snijden in personeel doet altijd pijn. Je moet impopulaire keuzes maken. We gaan genoeg mensen behouden die kwaliteit hebben, maar we gaan ook reorganiseren. Er komen ook weer op projectbasis nieuwe mensen, freelancers, kunstenaars, de energie wordt er niet minder om. Nu wel natuurlijk, het is crisis, er is veel onrust.” Is er een beleidsplan? “Dat is zo goed als klaar. Uiteraard zitten daar alle bestaande disciplines in. Maar er is ook aandacht voor mode en vormgeving vanuit de gedachte dat er weinig of niets op dat vlak gebeurt in deze regio. Terwijl Heerlen zich wel profileert als stad van creatieve industrie. Ik vind dat een rare afwezigheid.” Je voorganger Stijn Huijts profileerde Schunck onder meer op stadscultuur, urban culture. Laat je dat vallen? “Nou ja, dat was Stijn zijn ding. Urban culture is maar een term. Ik kies mijn eigen woorden. Ook voor mij is de stad, de regio, een belangrijke inspiratiebron. Ik wil geen slap aftreksel van mijn voorganger zijn. De kunstcollectie van Schunck dient als grondstof, die gaat veel meer ingezet worden dan voorheen. Niet dat we twee keer per jaar een collectietentoonstelling gaan maken, maar we nodigen kunstenaars uit om vanuit de collectie te werken en deze te gebruiken in hun presentaties. Ze nemen eigen werk mee en fungeren tegelijk als curator.” Het publiek is verwend met grote tentoonstellingen: Oscar Niemeyer, Niki de Saint Phalle, John Cage, Stanley Donwood. Is daar nog geld voor? “Financieel is dat echt heel moeilijk. Niet eens zo zeer omdat wij moeten bezuinigingen, maar omdat de fondsen die dit soort tentoonstellingen mogelijk maken, gehalveerd zijn in hun budget. Je kunt ook heel veel publiek bereiken zonder grote trekkers. En de John Cage tentoonstelling trok amper 1500 bezoekers. Moet je in Heerlen de ambitie hebben blockbusters te maken? Hoe dan ook: volgend jaar komt een grote tentoonstelling over architect Mies van der Rohe.” Mensen zijn verwend en zeggen: er gebeurt niks meer. “Dat hoor ik ook. Dit klinkt misschien als een flutterig excuus, maar je wordt als nieuwe directeur geconfronteerd met een bestaand programma dat nog even doorloopt. En daar zaten dus niet de grote tentoonstellingen bij waar men op hoopte.” Wat wordt de eerste echte Christie Arends-tentoonstelling? “Die over modeontwerpster Monique van Heist en fotografe Martine Stig. Daar zit alles in, dat is in een notendop wat ik ga doen. Het gaat over mode die verwijst naar de geschiedenis van Schunck als warenhuis, het gaat over het cultureel erfgoed van Heerlen, over carnaval en fanfare. Ik ga een reeks fotografen uitnodigen om werk te maken van dit gebouw als symbool voor een plek in transitie. Martine Stig zal de eerste zijn.” Je neemt afscheid van het restaurant 5.0 op de vijfde verdieping, van het Charles Hennen Concours en het International Breakdance Event. “Nogmaals: we moeten een miljoen bezuinigen. Dan kun je geen restaurant mede-exploiteren dat verlies draait. Het Charles Hennen Concours had te weinig aanmeldingen en zal dit jaar niet doorgaan, maar dat staat los van de al voor mijn tijd genomen beslissing om het te laten fuseren met het Orlando Festival. Het financiële risico bij tekorten van het IBE-festival lag bij Schunck, terwijl we geen enkele zeggenschap over de inhoud hadden. Er was een exploitatietekort van veertig mille, terwijl de twee organisatoren van het IBE-weekend hier jaar in jaar uit op de loonlijst stonden voor een tamelijk riant salaris. Zowel de gemeente, Schunck als het IBE-bestuur wilde af van die constructie. We hadden besloten om IBE zelfstandig door te laten starten in samenwerking met De Nieuwe Nor. Dat ontplofte toen de pers meldde: ‘Schunck ditcht IBE’. Het event maakt daar nu prima een doorstart. Aan hen zelf de taak om financieel gezond te worden.” Het heet nu dat Christie Arends niks met dance en hiphop heeft. “Ik ben een vrouw, ben blond, heb blauwe ogen en dus hou ik niet van hiphop. Ha ha. So be it. Bij Museum Boijmans van Beuningen heb ik jarenlang hiphop geprogrammeerd in wijkprojecten. Ik wil als directeur gewoon geen financiële risico’s lopen die ik niet kan verantwoorden.” Maar er kwam wel protest. “Van Stijn Huijts ja. En een klein groepje mensen in de stad. Het bestuur van IBE en de gemeente heb ik niet horen protesteren.” Vind je het nog wel leuk? “Uhm ja, ik vind het nog wel leuk. Maar ik ben hier natuurlijk niet gekomen om te saneren. Die geruchten zijn er ook. Ik krijg hier geen kick van hoor.” Biedt de geplande verzelfstandiging lucht? “Het streven is om 1 januari 2015 te verzelfstandigen. Dat kan alleen als de bezuiniging is gerealiseerd, en als Schunck financieel gezond is en toekomstbestendig. Daarvoor moeten nog flink wat stappen worden gezet. Samen met Van Abbe in Eindhoven zijn we de laatste grote culturele instelling in dit land die nog niet is verzelfstandigd.” Wat zijn de voordelen ervan? “We krijgen meer slagkracht. Als overheidsinstelling kunnen we geen sponsors aan ons binden. En subsidieverstrekkers zijn strenger voor een gemeentelijke instelling. Zo zijn we bijvoorbeeld geen partij voor het VSB-fonds. Het is ook goed om verder af te staan van de politiek. De artistiek vrijheid is er wel, en er zit nu een wethouder die daar erg in gelooft. Tegelijkertijd ben je in deze structuur onderdeel van de gemeentelijke politiek. Een culturele instelling behoort kritisch en onderzoekend te zijn over de plek waar je bent. Dat kan best tot spanning leiden.” Schunck-onderdeel Vitruvianum heeft een brief aan het college geschreven waarin de vrees wordt uitgesproken dat de betekenis van Schunck wordt gemarginaliseerd. “Heel typisch, want Vitruvianum hield zich bezig met architectuur. Die discipline wordt juist niet gekort, maar blijft een speerpunt in mijn beleid. Het is prachtig dat mensen bezorgd zijn. Ik heb die bezuiniging niet verzonnen, dus schrijf vooral zoveel mogelijk brieven. Maar het stadsbestuur is er niet op uit om Schunck te sluiten, anders had het de stekker er wel uit getrokken. Schunck groeide en groeide en iedereen dacht: dat gaat altijd zo door. Niet dus. Daarom komt de klap zo hard aan.” Bij zijn afscheid zei Stijn Huijts dat zijn opvolger zich vooral zou moeten richten op de wijken. “We gaan een project aankopen van de geëngageerde kunstenaar David Bade. De rest van zijn leven zal hij hier het project David Bade tekent Heerlen onder de tafel uitvoeren. Met enige regelmaat zal hij zijn intrek nemen in wijken en portetten tekenen van voorbijgangers of mensen die hij ontmoet. Hij maakt zo verslag van zijn verblijf en zijn werk wordt toegevoegd aan het archief van Schunck. We beginnen ook met ‘de wijk van de maand’. Elke wijk krijgt bij toerbeurt een maand extra aandacht in de vorm van uitnodigingen en activiteiten. Dat heb ik gejat van het Haags Gemeentemuseum, het is een goede manier om je zelf meer te verbinden aan de wijk. En we zijn de samenwerking met onderwijs aan het intensiveren.” En de rest van de wereld? “Zie de tentoonstelling van Martine Stig en Monique van Heist. We gaan ook samenwerken met een Deens/Zweedse kunstenaar die artistiek zal gaan infiltreren in de organisatie. Ook in de huisstijl. Er is een nieuwe directeur, er gebeuren nieuwe dingen, als winkel was Schunck altijd vernieuwend. Vandaar dat hij het woord ‘nieuw’ op de gevel zet en een streep door de naam Schunck.” Maar dat logo van Schunck is toch nog heel vers? “Niets zo veranderlijk als een huisstijl. Grafische vormgeving is belangrijk in mijn beleid. Ik wil per tentoonstelling een andere vormgever aantrekken, dat houdt het spannend. Het is inhoud versus fun. Hoe idealistisch en bevlogen ik ook ben, het moet ook fun zijn. Iemand uit het Westen vertelde me dat onze website zoveel passie en positieve chaos uitstraalt. Maar toen ze voor het eerst in Schunck kwam, vond ze die energie niet terug. Dat is mijn grootste uitdaging: het terugbrengen van die energie.” Vanheistinheerlen. Monique van Heist. Cauchy Horizons, Martine Stig, Van 20 april t/m 4 augustus in Schunck. www.schunck.nl