Gestreepte rode tenten, acrobaten, clowns en wilde dieren? Die tijd heeft het circus achter zich gelaten. Nu gaat het om multidisciplinaire podiumkunst. De Domijnen in Sittard laat het komend seizoen zien. door Patricia Pisters

In Schouwburg De Domijnen wordt komend seizoen groots uitgepakt met drie gezelschappen, die ver buiten de grenzen van het traditionele circus treden: Circuswerkplaats Boost, Pants Down Circus en Scott & Muriel.

Eind vorig jaar leek het circus op sterven na dood. Teruglopende bezoekersaantallen, hogere kosten en het verbod op wilde dieren deden één van de oudste circussen van Nederland de das om. Andere gezelschappen hadden het moeilijk. Dat is spijtig. Het circus is immers een eeuwenoud fenomeen, dat net als alle andere kunstvormen – want dat is het – net zo lang aan verandering onderhevig is en steeds weer gedwongen is om zich opnieuw uit te vinden en aan te passen aan de tijdsgeest.

De oorsprong van het circus gaat terug tot de Romeinen. In het Circus Maximus werden zo’n 400.000 toeschouwers vermaakt met paardenrennen, optochten en dansvoorstellingen. Ook werden er gevechten gehouden. Pas in de achttiende eeuw ontstond het circus zoals wij dat kennen: een reizend gezelschap dat kunstige voorstellingen geeft. Het publiek zich vergaapte zich aan het ‘abnormale’. Toeschouwers lieten zich choqueren door mensen met een uitzonderlijk talent, zoals degenslikkers en vuurspuwers, of door mensen en dieren met een lichamelijke afwijking.

Onder invloed van het Canadese Cirque du Soleil en het Franse Cirque Plume ontwikkelde het circus zich eind vorige eeuw tot de podiumkunst van nu: het circustheater. Nederland blijft niet achter in deze ontwikkeling. In de afgelopen jaren zijn er speciale vakopleidingen opgericht en zijn er festivals voor circustheater ontstaan. Ook nemen steeds meer theaters het nieuwe circus op in hun programmering. Zoals Theater De Domijnen in Sittard.

Eén van de aanjagers van het nieuwe circus in Nederland is Circuswerkplaats Boost: een expertisecentrum dat kiest voor een artistieke benadering van het circus. Het collectief creëert eigenzinnige producties met elementen uit andere disciplines. Zo begeeft Man met Hoed (10+) zich op het kruispunt van circus, theater, dans en beeldende kunst.

In de voorstelling wordt een man op bizarre wijze geconfronteerd met verschillende kanten van zichzelf. Fysieke en visuele trucs versterken elkaar in een surrealistisch decor. De man hangt aan een lamp. Hij draagt een jurk en heeft een hoed op. De man zwaait heen en weer, laat de lamp los en valt op de grond. Een deur gaat open. De man krijgt bezoek van zijn verschillende identiteiten, die er alles aan doen om zijn ware ‘ik’ te worden.

Circuswerkplaats Boost werkt regelmatig samen met andere podiumkunstenaars. Man met Hoed werd geregisseerd door Jakop Ahlbom, die vorig seizoen de voorstelling Horror op de Sittardse bühne bracht. Daarin toonde de Nederlandse theatermaker van Deense afkomst zich een meester in het creëren van optische illusies. In Man met Hoed schiep Ahlbom een soort droomwerkelijkheid vol dans, slapstick, goochelarij en mime – de discipline waarvoor hij begin jaren negentig een opleiding volgde in Amsterdam.

Het nieuwe circus is alles behalve suf. Dat bewijzen de vier artiesten van het Australische Pants Down Circus. In hun nieuwste show brengen zij een unieke mix van circus, comedy en thrills op de muziek van bekende rockbands: Aerosmith, AC/DC, Queen, Metallica, Bon Jovi.

Pants Down Circus Rock is hun tweede show. De première was in 2014 op een Australisch circusfestival. Nu is de voorstelling voor het eerst in enkele Nederlandse theaters te zien. Sinds hun oprichting in 2011 won het gezelschap al diverse prijzen, waaronder de Best Circus Award tijdens het Melbourne Fringe in 2012. Ook werden zij tweede tijdens het Adelaide Fringe in 2013. Hier koos het publiek hen als favoriet uit meer dan 900 shows.

Een ander internationaal circusgezelschap dat het Sittardse podium betreedt, is het duo Scott & Muriel. Na een tournee door 24 landen keren zij terug met hun nieuwste voorstelling The Accidental Illustionists.

Een goochelaar tovert al jarenlang hetzelfde konijn uit zijn hoed. Totdat er op een dag iets écht magisch gebeurt: er verschijnt een vrouw in zijn show. Ingelijfd als assistente neemt zij hem mee in een hilarische wervelwind van almaar gekker wordende situaties. Het gevolg is een voorstelling over twee kwetsbare zielen, die op het toppunt van de chaos elkaar proberen te vinden. Een verhaal vol verbazing, onverwachte wendingen en liefde.

Met Circuswerkplaats Boost, Pants Down Circus en Scott & Muriel toont De Domijnen dat het circus anno 2016 ook zonder spektakel weet te beklijven. En dat het juist door klein te blijven, in zowel de grootte van het gezelschap als in de presentatie in intieme theaters, een bijzonder immaterieel erfgoed is dat behouden moet blijven voor de toekomst.

Circuswerkplaats Boost, Man met Hoed, op donderdag 27 oktober. Pants Down Circus Rock, op woensdag 21 december, Scott & Muriel op vrijdag 7 april. dedomijnen.nl