Dans rond een gouden kalf

Festival Musica Sacra in Maastricht komt dit jaar andermaal met een wereldpremière. Librettist Jibbe Willems en componist Jan-Peter de Graaff schreven een oratorium voor het jarige Studium Chorale.

De vraag was of hij een stuk wilde componeren voor twee blazers, vijf strijkers, een slagwerker en een koor. Thema (Exodus) en tekstschrijver (Jibbe Willems) werden meegeleverd. Graag, zei Jan-Peter de Graaff (Papendrecht, 1992), een jonge Nederlandse toondichter die kan bogen op mooie recensies en een behoorlijk oeuvre. 

Voor De Graaff en Willems was het even verleidelijk als voorspelbaar om iets te doen met de uittocht in Egypte en de huidige vluchtelingencrisis. Daar trapten ze niet in. Ze vonden elkaar in het verhaal over het gouden kalf: Mozes leidt zijn volk door de Rode Zee en beklimt de berg Sinaï om de stenen tafelen, het woord van God, in ontvangst te nemen. Aan de voet van de berg mort het volk omdat het verlangt naar Egypte. ‘Dat is een sterke vorm van nostalgie, en waar dat toe kan leiden zien we vandaag de dag nog steeds’, zegt De Graaff. ‘Een nieuwe identiteit opbouwen is heel veel gevraagd van mensen. Dat geldt voor vluchtelingen maar net zo goed voor boeren in de stikstofcrisis. Terug naar vroeger kan niet en daarom wordt dat verlangen des te sterker.’

Jan-Peter de Graaff: ‘Ik leen veel uit de jazz, maar ook uit modernistische stromingen. De dans om het gouden kalf is geïnspireerd op Oost-Europese volksmuziek.’ foto Brendon Heinst

Mozes’ broer Aaron besluit een God te gieten uit gouden sieraden om het volk koest te houden. Vervolgens smijt een ziedende Mozes de stenen tafelen aan diggelen. ‘Een mooi dramatisch moment. Vooral Händel zette vaker Bijbelse vertellingen op muziek. Vandaar de keuze voor een oratorium. Dus met recitatieven, aria’s en koralen en een verteller.’ De Graaff liet hij zich op verzoek van opdrachtgever philharmonie zuidnederland inspireren door eerdere samenwerking met Ramsey Nasr (Le martyre de St. Sébastien van Debussy en Oedipus Rex van Stravinsky).

‘De tekst bepaalt voor een groot deel hoe ik mijn muzikale zinnen bouw’, schetst Jan-Peter de Graaff zijn werkwijze. ‘In de prelude verklank ik al de sfeer van zo’n grote groep mensen die traag door de woestijn sjokt.’ Zijn stukken kenmerken zich door beweging, stromen van energie. Kleurrijk, contrastvol en temperamentvol maar met veel complexe akkoorden. ‘Ik leen veel uit de jazz, maar ook uit modernistische stromingen. Ik hou ervan boventonen te mengen zodat je de instrumenten als zodanig niet meer kunt herkennen en er nieuwe klanken ontstaan. De dans om het gouden kalf is geïnspireerd op Oost-Europese volksmuziek, dus snelle, onregelmatige maatsoorten.’ 

Voor de liefhebbers deelt hij knipoogjes uit naar Händel en Mozart. Maar met eigen kleuren en klanken. ‘We staan op de schouders van reuzen, verankerd in de traditie maar ik probeer altijd iets te maken dat fris en avontuurlijk klinkt.’

Tijdloos Gouden Kalf. philharmonie zuidnederland, Toneelgroep Maastricht en Studium Chorale. Tijdens Musica Sacra Maastricht van 16 t/m 18 september.