De comeback van Peer Wittebols

heb ik heb maar liefst vier premières uitstaan dit seizoen.” Zoals Amora, geregisseerd door zijn vaste regisseur en boezemvriend Rob Ligthert: een volks drama over oorlog, seks, passie en (veel) rouw. Bij zondsondergang gespeeld in de open lucht gespeeld, als onderdeel van Hartstocht, het jaarlijkse festival van Het Zuidelijk Toneel dat deze maand ook Heerlen aandoet. En dan is er nog Voor Colette, een locatieproject in het Noord-Limburgse veendorp Griendtsveen, waarvoor hij de tekst schreef in de vorm van een theatrale wandeling. Acteur Rob van Gestel leidt toeschouwers door de Peel, van begraafplaats naar herberg. Hij speelt ‘iemand van buiten’ die voor zijn Grote Liefde naar het Peeldorp kwam, maar deze vrouw zojuist heeft begraven. Wittenbols: “Voor Colette gaat over de voor- en nadelen van een kleine hechte gemeenschap als Griendtsveen. Over de benauwenis en sociale controle, de hechte banden en warme betrokkenheid.” Verder gaat tijdens De Parade de muziektheatervoorstelling Hark en Sleg in première, waarvoor Wittenbols net als bij het scabreuze De Broekneus weer samenwerkt met acteur en theatermaker John Buijsman en saxofonist en componist Keimpke de Jong. Buijsman speelt met Jack Wouterse twee boerenbroers die altijd zielsgelukkig zijn geweest op de paar vierkante meter van hun erf, maar na de dood van hun hond tegenslag op tegenslag krijgen te verwerken. Voor De Toneelmakerij, ten slotte, schrijft Wittenbols Waakhondje, voor publiek vanaf tien jaar, over een jongetje dat voor een spreekbeurt over De Dood, aanklopt bij een moeder met twee dochters die haar man en hun vader net hebben begraven. Zelf begint Wittenbols (Bergen op Zoom, 1965) er niet over, maar één aspect hebben al deze toneelstukken gemeen: ze gaan allemaal over de dood. “Ik zoek het echt niet op”, reageert hij verbaasd. Maar wie zijn indrukwekkend toneeloeuvre kent, weet: bijna elk stuk van hem gaat ergens over verlies. Of beter: over de (moeizame) omgang met pijn van het wegvallen. “Wat mij fascineert is dat rouwen uiteindelijk een eenzame bezigheid is. Iedereen probeert elkaar te steunen maar dat lukt nooit helemaal. Ieder heeft zijn eigen manier om overeind te blijven na een zwaar verlies.” In Amora gaat het om een generaal die zijn troepen na een gevaarlijke buitenlandmissie naar huis brengt, maar net voor vertrek hoort dat zijn eigen zoon is omgekomen. Zijn vrouw weet dat nog niet. Die hoort deze onheilstijding tegelijkertijd met de vreugdekreten van het ontvangstcomité. “Enerzijds viert het dorp de terugkeer van hun jongens en het verlangen naar de jeugdige mannen. Anderzijds rouwen de weduwen in koor. Die combinatie, van volks vertier en noodlottig drama, heb ik voor Amora deels in versvorm gegoten.” Het verhaal doet denken aan de klassieke tragedie Lysistrata , het bekende vrouwenstuk over oorlog van Aristophanes, als ook aan de ramp rond Dennis Uhm, de zoon van viersterrengeneraal Peter van Uhm, die in Afghanistan omkwam op de dag dat zijn vader tot opperbevelhebber werd benoemd. “Ik heb mij door beide laten inspireren. Maar die persoonlijke geschiedenis van Van Uhm is zo’n bizarre speling van het lot, die valt niet geloofwaardig te maken op toneel.” Wittenbols, vader van een zoon en dochter, zegt niet persoonlijk getroffen te zijn door veelvuldig verlies van dierbaren. Dat zijn jongste broertje drie maanden na de geboorte overleed aan een hartafwijking, ligt ver achter hem. “Ik was toen drie.” Wel herinnert hij zich dat zijn ouders hun drukke gezin met drie dochters en drie zonen altijd nog wisten te verblijden met Vietnamese bootvluchtelingen die in huis moesten worden opvangen. “Die mensen hadden pas dierbaren verloren.” Boven alles is Wittenbols blij dat eindelijk weer een voorstelling van hem en Ligthert in première gaat. Als het goed is volgen er na Amora meer. DE afgelopen jaren schreef hij aan zijn eerste roman Wespenhoning, die hij uiteindelijk terugtrok omdat hij niet tevreden was. “Ik ben nu bezig aan een tweede roman. Maar die is van later zorg.” Hun vertrek bij Toneelgroep Oostpool in Arnhem twee jaar geleden ging niet zoals Wittenbols en Ligthert het hadden voorzien. Nog voor de aangekondigde leiderswissel officieel zou plaatsvinden, liet het bestuur van Oostpool weten dat Ligthert vervroegd vertrok – en dus ook Wittenbols. Het zo succesvolle duo dat eerder De Federatie in Maastricht bekend had gemaakt, verdween min of meer geruisloos van het toneel. Officieel om de organisatieverandering niet in de weg te zitten, maar het ging niet con amore. Wittenbols: “We hebben van het bestuur een boek gehad, met daarin een opdracht gekrabbeld. Dat was ons afscheid.” Later bleek zakelijke malaise de oorzaak van alle onmin. Maar Wittenbols (“Dat laatste jaar was verschrikkelijk”) en Ligthert wilden niet in rancune blijven hangen en bevocht hun onvrede zoals ze dat altijd deden: met het smeden van nieuwe plannen. Amora is daar één van. “En er liggen er nog zeker 52 op de plank te wachten”, meldt de toneelschrijver vrolijk. Amora door Het Zuidelijk Toneel. Tijdens Festival Hartstocht in onder meer Eindhoven (10 t/m 15 mei ) en Heerlen (21 t/m 23 mei). Andere opvoeringen, zie www.hzt.nl Voor Colette, op locatie in Griendtsveen, van 7 t/m 9, 13 t/m 16 en 21 t/m 24 mei. www.voorcolette.nl