Dankzij Gerard Reve en Lucebert was ze ooit de sweetheart of the intellectuals. Nu is er een musical, een film, een bescheiden museum. Derrtien jaar na haar dood is de Zangeres zonder Naam nog niet vergeten. Maar waar blijven de opvolgers?

In een land waar het parlement een quotumregeling (minimaal 35 procent Nederlandstalig op Radio 2) aannam, verwacht je dat dat het verschrikkelijk is gesteld met de muziek in de  moederstaal. Niets is minder waar. Zendgemachtigden mogen het genre deels negeren, het grote publiek doet dat niet. De Toppers trekken volle Amsterdam ArenA’s. Guus Meeuwis voedt in het immer volle PSV-stadion het Bourgondische levensgevoel. Volendam is alom tegenwoordig met Jan Smit, Nick & Simon en de 3J’s. De BV Borsato draait weer op volle toeren. In de smartlappenhoek doet Frans Bauer nog steeds goede zaken. En wie dat nog niet volks genoeg is, zijn er de optredens en platen van fenomenen als Jannes en Rinus (Met Romana op de scooter).

De liedjes voor zichzelf laten spreken is al lang niet meer genoeg. Een artiest is een merk. Vandaar dat een beetje zanger zijn eigen realitysoap heeft. Met alle varianten op het thema:  zo deden Geer & Goor op hun manier antropologisch onderzoek in Nederland en dompelde Rene Froger zichzelf en zijn gezin onder in de leefwereld van de minima. Sommigen beschikken over welhaast onuitputtelijke energie en pakken alles aan. Neem Nick & Simon: behalve in een ‘Volendamse’ realitysoap zitten ze als jurylid bij The voice of Holland, als acteurs in een NS-reclame en als stripfiguren in het meidenblad Tina.

Het fenomeen realitysoap bestond nog niet in de gloriejaren van Mary Servaes. Maar in wezen was ze een wandelend vervolgverhaal. Alleen al in die zorgvuldig gekozen artiestennaam, de Zangeres Zonder Naam, lag al de suggestie van een enorme hoeveelheid drama besloten. Als gevolg van een armoedige en ziekelijke jeugd sleepte ze bovendien niet alleen een been maar ook een heleboel leed met zich mee.

Dankzij Gerard Reve en Lucebert groeide Servaes ook nog eens uit tot sweetheart of the intellectuals. Die reputatie bouwde ze later nog verder uit met liedjes tegen discriminatie van homoseksuelen (Luister Anita) en zwarten (Hij was maar een neger). Tegenwoordig geldt D66-leider Alexander Pechtold – ook een Leidenaar- als een van Servaes’ belangrijkste ambassadeurs uit de politiek-correcte gemeente.

Tussen het succesvol uitgedragen beeld van het onschuldige kindvrouwtje en de realiteit van een artieste die na verloop van tijd haar zaken aardig op een rijtje had en daar naar handelde, gaapt een kloof. Het is de vraag welke van de werkelijkheden aan bod komt in de  musical over de Zangeres Zonder Naam (met Ellen Pieters in de titelrol) die deze maand in première gaat . Op 3 december wordt die feestelijke aftrap nog eens dunnetjes overgedaan in het Munttheater in Weert, niet zover van Stramproy waar Servaes de laatste jaren van haar leven woonde.

In dat dorp heeft restaurant Spieghelpaleis De Luifel sinds september een ruimte ingericht als museum voor de Zangeres. Een zaaltje vol Mary-memorabilia. Regisseur Steven de Jong (onder meer Kameleon en De hel van ’63) wil een film maken over de Zangeres. De werktitel had zomaar een van haar liedjes kunnen zijn: Sterven zonder naam. In 2014 moet de biopic in de bioscopen draaien. Willeke van Ammelrooy gooit voorlopig de hoogste ogen voor de vertolking van Mary Servaes.

De troon van de koningin van het levenslied blijft ondertussen leeg. Nederlandse zangers te over. Maar zangeressen? Marianne Weber is wel aangewezen als Servaes’ opvolgster. Succes heeft ze zeker. Cd’s halen hoge noteringen in de albumlijsten en worden in veel gevallen goud. Maar Weber boekte haar grootste successen als duetpartner van Frans Bauer. Zijn populariteit, die verder reikt dan de kring van aficionado’s van het Nederlandstalige lied, heeft ze nooit weten te bereiken. Weber is zogezegd geen ‘merk’.

In haar kielzog is er nog altijd plaats voor de zangeressen die met Servaes de podia langs gingen. Als ze nog eens een nieuwe plaat uitbrengen of een jubileum vieren, mogen ze opdraven in een paar programma’s, maar ze halen vooral het nieuws met hun drankverslaving (Bonnie St. Claire), vermeende drankverslaving (Anneke Grönloh), vertrokken partner (Imca Marina) of toyboy (Corry Konings).

Jong vrouwelijk talent kwam en ging de afgelopen decennia. Sommige zangeressen, zoals Trijntje Oosterhuis, doen af en toe iets in het Nederlands. Maar daar blijft het bij. Ze twijfelen, ook omdat het ontbreekt aan op maat gemaakt repertoire. De Zangeres Zonder Naam werd opgebouwd met nummers als Ach vader lief, De blinde soldaat en Keetje Tippel. Liedjes die haar pasten als een handschoen. Dankzij de kwaliteit van de componisten en tekstschrijvers. Maar ook dankzij de kwaliteiten van Servaes zelf, die een lied naar haar toe kon trekken en zelfs van zielloze reisverslagen vol gemeenplaatsen als Mandolinen in Nicosia en Mexico succesvolle uitstapjes maakte.

De musical De Zangeres Zonder Naam is te zien in: Maaseik (18/11), Weert (3 & 4/12), Maastricht (7/12), Sittard (8/12), Roermond (9/12), Kerkrade (21/1), Venray (24/1) en Venlo (8/3).