In Gaza geldt zelfs design als politiek

Tijdens de Designbiënnale trekt Luik alle registers open om avant-garde architect en ontwerper Gustave Serrurier-Bovy te gedenken. De stad wil een podium zijn voor ontwerpers, architecten en kunstenaars. Zoals de Arabische ontwerper Rashid Abdelhamid. “In de Gaza-strook is zelfs wakker worden een politieke daad.”

Langs de kustlijn van de Middellandse Zee nabij Gaza-stad, met ruim 400.000 inwoners de grootste stad van de Gazastrook, staat een ossenbloedrood gesaust hotel genaamd Al Deira. “A taste of luxury in a war zone” omschreef het Amerikaanse ABC News het nog in juni. Om er maar eens een regelrecht cliché tegenaan te gooien: het hotel ademt de dromerige sfeer uit de sprookjes van 1001 nachten.

Grote ruimten, bogen, zachte kleuren, ronde vormen, kussens, fijne stoffen en traditionele decoraties. Er is een boekwinkeltje, een designshop, een exclusief restaurant en er is overal toegang tot het internet. “Ga er vooral eens kijken”, zegt architect Rashid Abdelhamid met een cynisch ondertoontje. “U bent journalist. Er komen eigenlijk alleen maar journalisten. Laatst was er een toerist, zijn foto hebben we bij de receptie opgehangen.”
Rashid Abdelhamid werd geboren in Algerije (1969) en in Italië en Frankrijk geschoold als architect en ontwerper. Na zijn studies verhuisde hij naar de Gazastrook, of all places. Maar waar heb je meer kans om te bouwen dan in een gebied van 363 vier kante kilometer dat grotendeels in puin ligt? Waar een hotel neerzetten eenvoudiger is dan het scoren van flesjes mineraalwater voor de gasten?
Ook Rashid had een nogal stereotype, volgens hem door de joodse medialobby gecreëerd beeld van het gebied: een aan flarden geschoten boevennest waar niks te beleven valt. “Toen ik elf jaar geleden naar Gaza kwam, bruiste iedereen van de energie. Het stikte er van de talentvolle creatieve mensen: schilders, musici, ontwerpers, architecten. Als je iets van de grond wil krijgen, was het binnen een week geregeld. De internetdichtheid is er hoger dan in Frankrijk. Als je in een gevangenis leeft en niet fysiek kunt reizen, dan zit er niks anders op dan te reizen in je hoofd. Dat maakt je wel creatief.”
Hij geeft het grif toe: “Het was bepaald niet gemakkelijk om te opereren in bezet gebied. Maar we hebben ook hele rustige periodes gekend waarin we echt het gevoel hadden dat we vorm gaven aan de opbouw van een nieuwe (Palestijnse) staat, waarin we een normaal leven zouden kunnen leiden.”
Via tentoonstellingen in Europa probeerde Abdelhamid het Palestijnse imago bij te stellen. “Natuurlijk was dat erg ambitieus. Ik wilde het buitenland tonen dat we hier niet de hele dag met stenen gooien en elkaar afmaken. Met het neerzetten van het hotel wilde ik buitenlanders uitnodigen te komen, met ons een wandeling te maken en met ons te praten. Het bouwen van Al Deira werkte ook therapeutisch, we hadden zo zelf het gevoel een betrekkelijk normaal leven te leiden.”
Elf jaar woonde en werkte hij in Gaza-stad, maar emigreerde vorig jaar van lieverlede toch naar de Jordaanse hoofdstad Amman. “Het ging niet meer”, verzucht hij door de telefoon. “De levensomstandigheden zijn zo verslechterd dat iedereen probeert weg te komen naar Ramallah, de Westbank of verder. De Israëlische druk is niet meer te harden. Er is niks meer te krijgen en het is gevaarlijk. Ik heb kinderen, weet je. Het vertrek was moeilijk, het voelt als een nederlaag.”
Zijn vertrek betekent niet dat hij de Palestijnse zaak laat voor wat die is. Alles wat hij ontwerpt heeft een Arabische touch. Zijn producten zijn modern en simpel, zegt hij zelf, maar altijd voorzien van traditionele vormen en decoraties. Gekalligrafeerde letters en patronen brengt hij aan op zijn gebouwen en zijn meubilair. “Arabieren zijn van huis uit nomaden die weinig meubilair bezaten. Als er al sprake was van tafels of zetels dan waren die altijd laag. Dat zie je in mijn meubels terug. Ik werk veel met hout. Voor een deel omdat er in Gaza weinig anders te krijgen is, maar ook omdat Gaza is vergeven van excellente houtbewerkers.”
Is zijn werk politiek te noemen? “Alles is politiek. In Gaza is zelfs wakker worden een politieke daad. Het hotel bijvoorbeeld is niet voor niks opgebouwd met lokale materialen. Niets aan het hele hotel is geïmporteerd uit Israel.”
Tijdens de Designbiënnale in Luik toont Abdelhabid in Espace Vanges meubels, lampen, tapijten, koffiepotten en andere objecten. Die allemaal subtiel verraden waar de maker vandaan komt. “Mijn doel is om de wereld te laten zien dat we ook esthetische dingen kunnen maken, pure schoonheid.” Ondanks alles.

Onderschriften
Interieur in het Al Deira-hotel, Gaza-strook.
Bakraj koffieset
Rashid Abdelhabid

Vierde internationale Design Biënnale Luik. Van 26/9 t/m 19/10. Abdelhabid exposeert in het Espace Vange nabij het TGV-station. www.designliege.be, www.espacesvanges.be, http://www.aldeira.ps