In het atrium van het Academisch Ziekenhuis in Maastricht hangt een Mankrachthelikopter, een door Panamarenko ontworpen vliegmasjien. Met zijn rode, twaalf meter brede bladen zweeft het apparaat ergens tussen de eerste en de tweede verdieping. Aan kabels; er is geen mankracht sterk genoeg om het iele frame met een triplex stoeltje voor de vliegenier in de lucht te krijgen.

Een stuk verderop in het atrium zijn vangnetten gespannen, aangebracht nadat patiënten na een slechtnieuwsgesprek van de vijfde verdieping naar beneden waren gesprongen. Het is een macabere tegenstelling: de ontketende kunstenaar die los wil komen van de aardse wetten, en de door het bestaan bezwaarde mens die zich naar beneden stort.

Ontstijgen aan jezelf, al is het maar één keer in je leven, raakt voor veel mensen aan de zin van het bestaan. Panamarenko nam dat bijna letterlijk. Niet eenmaal, maar tientallen, honderden keren probeerde hij zich te onttrekken aan de zwaartekracht. Met zijn suggestieve machinerieën én op papier: bij zijn Mankrachthelikopter in het AZM hangt een schitterende tekening van het ontwerp.

Een maand voor de opening van een Panamarenko-tribute in zijn geboortestad Antwerpen kwam de kunstenaar te overlijden. Wég was hij, net voor zijn 80ste verjaardag, onderweg naar de sterren en het oneindige universum waar zijn fantasie maar geen genoeg van kreeg.

De expositie, zie pagina 36 van dit nummer, is een ode aan de verbeeldingskracht – hetgeen ook kan worden gezegd van deze nieuwe Zuiderlucht, met uiteenlopende karakters als Nick Cave, Mark Manders, Cassi Namoda, Ted Noten, Wolfgang Tillmans en Hanna van Mourik Broekman. Wat ze, behalve hun verbeeldingskracht, met elkaar gemeen hebben, is hun gebrekkige aanleg voor het compromis. Zó doe ik het, en niet anders.

Zo past het gezelschap ook nog eens binnen het thema van de Boekenweek van dit jaar, Rebellen en dwarsdenkers. Hoewel hij ons aanvankelijk niet als zodanig te binnen schoot, geldt dat ook voor F. Scott Fitzgerald. In zijn bekendste boek, The Great Gatsby, te lezen als een aanklacht tegen de zich in drank en drugs en hedonisme wentelende jetset van de jaren 1920, troffen ons de vele parallellen onze tijd. Inclusief de leegte van het liberalisme waarin we de weg intussen volledig zijn kwijtgeraakt.

Toneelgroep Maastricht brengt deze maand een theaterversie van The Great Gatsby op de planken. Benieuwd of we onszelf daar nog tegenkomen.

WIDO SMEETS
hoofdredacteur
w.smeets@zuiderlucht.eu