Hoe verder van huis, hoe kleiner het scherm waarvan je het nieuws moet plukken, zo lijkt het. Hoe kleiner het scherm, hoe groter de kans dat een bericht ongezien blijft. Al helemaal wanneer het wifi-signaal minder bestendig blijkt dan beloofd.

Zo moet het zijn gegaan bij het bericht over een berekening van het Centraal Planbureau waaruit blijkt dat de culturele en creatieve sector in Nederland jaarlijks 25,5 miljard euro (3,7 procent) bijdraagt aan het bruto binnenlands product. Het is twee maal zo veel als de heilig verklaarde landbouw, en net iets minder dan het onvolprezen toerisme. Volgens het CPB is de cultuursector goed voor 320.000 banen, toch 4,5 procent van ’s lands werkgelegenheid.

Dat bericht heb ik dus gemist, deze zomer, wegens haperende wifi of dat irritant kleine k-scherm. Pas enkele weken later las ik erover in de feestrede die theatermaker Ivo van Hove uitsprak bij het in ontvangst nemen van de Johannes Vermeerprijs. Hij had prompt gedroomd over een premier die hem, een glaasje prosecco in de hand, kwam omhelzen “om te vieren dat de kunst een plek is die levensnoodzakelijk is, niet alleen in ons denken en ons gevoelsleven, maar ook voor de economie.”

De droom zal niet langer geduurd hebben dan afgelopen Prinsjesdag; Van Hove voorzag de passage meteen van een disclaimer. “Het probleem van onze huidige calculerende welvaartspolitiek is dat ze niets kan met de creatieve energie van mythen.” Vandaar ook dat er geen politicus is die zich druk maakt over kunst en cultuur. Te abstract voor de turbotaal van de talkshows.

Wees ervan verzekerd dat ook deze nieuwe Zuiderlucht boordevol mythen zit, en – vooral – met de energie die ze voortbrengen. Daarin gaat u lezen dat mythen ook voor andere doelen worden aangewend. Totalitaire regimes zijn er dol op, zo blijkt uit het omslagverhaal van Edo Dijksterhuis over zijn bevindingen bij Design van het Derde Rijk, de expositie in Den Bosch die haar schaduwen al maandenlang vooruit heeft geworpen. De samensteller, Design Museum-directeur Timo de Rijk, heeft meer dan vermoed dat zijn geesteskind in dit land van opgelegd pandoer veel stemmen zou losmaken – tot en met een hoofdredactioneel commentaar in de Volkskrant.

Met design (in wezen: ultra-slimme communicatie) als invalshoek zoekt de expositie nieuwe antwoorden op bestaande vragen. Zoals: hoe kon het dat miljoenen mensen zich ondergeschikt maakten aan een dictatuur en zichzelf daarbij willens en wetens degradeerden tot marionetten van andermans waanzin? Denk een paar stappen verder en vraag je af hoe het kan dat miljarden mensen zich anno 2019 uitleveren aan autocratische technologiebedrijven die zich in hun brein hebben genesteld.

Ik weet het, excuus, excuus, de vergelijking gaat mank. Toch is het de moeite waard om verleidingstechnieken waar mensen aan toegeven, toen en nu, naast elkaar te leggen. Net als de verschroeiende massahysterie die er het gevolg van is. Als Design van het Derde Rijk tot een debat leidt over de mechanismen die mensen de greep op zichzelf doen verliezen, is de expositie in Den Bosch meer dan geslaagd.

WIDO SMEETS | hoofdredacteur

w.smeets@zuiderlucht.eu