Acteur Hein van der Heijden won afgelopen jaar de Louis d’Or, de belangrijkste Nederlandse toneelprijs. Voor twee rollen, dat was niet eerder vertoond. In het interview dat Annette Embrechts met hem had voor deze ZL wordt met geen woord gerept over een geldprijs. Die is er namelijk niet. De Louis d’Or is een plastiek.

Dat is niet vanzelfsprekend bij kunstprijzen. Bij literaire prijzen is het geldbedrag voor de winnaar zeker zo belangrijk als de eer. Schrijvers zijn pensioen-loze armoedzaaiers (Remco Campert is met zijn 83 jaar nog steeds een schnabbelende zzp’er), met een vette cheque kun je als auteur zo weer twee jaar vooruit.

Ook in de beeldende kunst is schraalhans keukenmeester. Ik herinner me een kunstenaar die aan de vooravond van een prijsuitreiking (à 10.000 euro) bekende nog zes euro aan eigen vermogen te hebben. Het zat in zijn rechter broekzak.

Bij sommige prijzen lijkt de eer vooral af te stralen op de gever. Vorige maand wonnen de Nederlandse Dansdagen de Stimuleringsprijs Mens en Cultuur van de provincie Limburg. De prijs is voor gesubsidieerde organisaties die groei laten zien in bezoekersaantallen en eigen inkomsten. Concurrent van NDD was jeugdtheatergezelschap Het Laagland. (Er was ook nog een derde, bij voorbaat kansloze nominatie voor de Openbare Bibliotheek in Venlo, bedoeld om Pavloviaans-verongelijkte heisa uit Noord-Limburg te voorkomen.)

De vraag is of je dans, jeugdtheater en bibliotheken met elkaar kunt vergelijken, ook als je er ‘harde’ cijfers onder legt. De enige zekerheid die je hebt met statistieken, is dat ze altijd liegen – bij cultuurinstellingen nog ietsje meer dan elders. Onder de 10.972 bezoekers in 2011 die de NDD opgaven, zaten er exact 3500 van de expositie Dans in de stad. Net zo afgerond zijn de bezoekersaantallen van de grotendeels gratis te bezoeken workshops, debatten, masterclasses en openluchtvoorstellingen. Klopt, zegt een NDD-woordvoerder desgevraagd, het zijn schattingen.

Deze provinciale kunstprijs à 50.000 euro wordt dus gebaseerd op door de genomineerden zelf aangedragen schattingen.

Zaten de in 2011 gestegen eigen inkomsten van de NDD vooral in private fondsen en sponsoring, de eigen inkomsten van Het Laagland zitten vooral in de recettes, die sinds 2009 met 126 procent (sic!) toenamen. Wat ook niet meetelde, is dat Het Laagland drie keer zo veel betalende bezoekers trekt als NDD, en gedurende het hele jaar in het hele land, en daarbuiten, actief is. De Nederlandse Dansdagen is een in Amsterdam zetelend festival dat één weekend per jaar zijn tenten opslaat in Maastricht.

Het lijkt, kortom, dat de Nederlandse Dansdagen een streepje voor hadden.

Waarom?

Omdat de NDD, die het festival een paar jaar geleden nog wilden verplaatsen naar Amsterdam, beter in het gewenste profiel passen. Een nationaal dansfestival is nu eenmaal prestigieuzer dan jeugdtheater dat, hoe succesvol ook, nog steeds wordt gezien als een bastaardkind van Het Echte Toneel.

Deze prijs is dus vooral een zelffelicitatie van de gever. Er dient gepronkt te worden, zeker nu Maastricht in de race is voor Culturele Hoofdstad. Dit is geen stimulering, maar branding. Cultuur als politiek instrument.

Terug naar de inhoud. In deze laatste Zuiderlucht van het jaar beperken we ons traditioneel tot interviews met intelligente eigenheimers die los van bijsturende overheden hun eigen weg blijven gaan. Zoals de al genoemde acteur Hein van der Heijden. En punker Marco Roelofs, de kaalgeschoren blockhead uit Horst die na het verscheiden van de Heideroosjes zijn boodschap nu uitschreeuwt in de theaters. De Vlaamse regisseur Felix van Groeningen maakte met The Broken Circle Breakdown een film met een intensiteit waar zijn Nederlandse collega’s amper een vermoeden van hebben. Koen Vanmechelen, de kippenmagiër uit Hasselt, verklaart hoe hij met het kruisen van kippenrassen de wereld een stukje beter maakt. Vertaler Hans Driessen doet uit de doeken waarom hij zijn zinnen zette op het vertalen van De Toverberg. En oorlogsfotograaf Ton Koene vertelt waarom hij op jonge leeftijd “dat kutdorp” Eijsden verliet. Nu woont hij in Kabul vanwaar hij wrange, ontluisterende maar ook grappige foto’s de wereld instuurt. Hij wint er nog dikverdiende prijzen mee ook.