Waarschuwing vooraf: deze nieuwe ZOUT kan aanstichten tot verzet.

Ja, verzet!

U denkt misschien: laten we het in de kunsten vermakelijk houden, deze tijden zijn al uitdagend genoeg. Alleen, is kunst niet altíjd een vorm van verzet?

Soms toont het verzet zich in de vorm van een gebalde vuist of een beschilderd spandoek. Meestal onttrekt verzet zich aan de blik van het publiek, omdat het niet buiten het atelier of studio komt, als overwinning van de kunstenaar op de chaos dan wel de existentiële leegte in zichzelf.

Luid en duidelijk klonk het verzet van milieuactivisten eerder dit jaar in Lützerath. Het Duitse dorpje is het zoveelste dat moet wijken voor de uitdijende bruinkoolgroeve van energiereus RWE. Fotograaf Matthias Jung volgde jarenlang de lotgevallen van de inwoners, zie pagina 24 van deze nieuwe ZOUT. Hij weet op wie in dit gebied in ieder geval niet meer te rekenen is. Bij een voorval in de dorpen bellen de mensen niet de politie, maar de beveiligers van RWE. ‘Ze beseffen dat de overheid hier afwezig is.’

Jung richt zijn lens ook op de 80-jarige Inge Broska. Zij organiseert sinds 1992 haar eigen, poëtische protest tegen de afgravingen. In haar Hausmuseum verzamelt ze de voorwerpen die inwoners achterlieten bij vertrek.

‘De roes van de overwinning loopt vroeg of laat uit op een katerig gevoel’

Gelukkig gaat verzet in de kunsten vaak gepaard met humor. Neem early adopter Erik Satie, die weigerde muziek te componeren naar de verwachtingen van zijn collega’s. Door Claude Debussy aangesproken op zijn ‘vormloze composities’ schreef Satie Drie stukken in de vorm van een peer, dat overigens uit zes stukken bestaat. Satie’s tegendraadsheid werkt nog steeds aanstekelijk, zo blijkt uit het interview van Emile Hollman met Bart Schneemann van Het Nederlands Blazers Ensemble (pagina 12). In hun Concert in de vorm van een peer doen ze, u voelt hem al aankomen, één ding zeker niet: braaf Satie spelen.

Mocht u zich laten verleiden tot een vorm van verzet én ermee succesvol zijn, dan haalt Maarten Doorman u terug naar de realiteit. In zijn boek Een jager in het woud – Frankrijk, Duitsland, Europa waarvan u vanaf pagina 20 een voorproefje kunt lezen, verkent hij de geschiedenis van de conflictrijke relatie tussen Duitsland en Frankrijk. Een geschiedenis zonder winnaars, concludeert Doorman: ‘De roes van de overwinning loopt vroeg of laat uit op een katerig gevoel, of in het beste geval op potsierlijkheid.’

Zonder dat we er vooraf op aanstuurden, lijkt deze ZOUT 3 een nummer met verzet als rode draad. We laten journalist en radiomaker Jos Palm terugblikken op zijn revolutionair verleden, en bezochten een expositie van de Italiaanse vormgever Enzo Mari, voor wie verzet het beginpunt was van al zijn denken en doen.

Fotografe Indra Moonen (pagina 18) raakte verliefd op analoge fotografie met glasplaten, een oud en deels onvoorspelbaar procedé. Het artistieke verzet dat daarin schuilt lijkt mij even belangrijk als de gebalde vuist: het verzet tegen perfectie. 

CHRISTIANE GRONENBERG
co-hoofdredacteur

c.gronenberg@zoutmagazine.eu