Editorial: We hebben het eenvoudigweg niet geloofd

we 75 Jaar Bevrijding. We vierden driekwart eeuw van vrede en voorspoed; over hoe het zo is gekomen, ging het amper. Het zou ook lastig zijn geweest. Jongere generaties hebben geen idee. Het vak geschiedenis op scholen is zo goed als verdwenen. We vierden het einde van de geschiedenis, het einde van de ideologieën. Het kapitalisme had gezegevierd, de historische conflicten waren voorbij. Aan die illusie heeft Vladimir Vladimirovitsj Poetin eigenhandig een einde gemaakt. De geschiedenis doet weer mee, en hoe.  Volgens de klassieke choreografie van repressie, geweld, propaganda en leugens, heel veel leugens, wordt een Europees land naar het Stenen Tijdperk gebombardeerd. We staan erbij en we kijken ernaar – in het besef dat die bommen ook hier kunnen neerkomen. En kruisraketten, die dingen waar we ooit massaal tegen protesteerden.  In een bunker in Kyiv zet een violist het volkslied in, via Zoom krijgt hij wereldwijd versterking van andere violisten. Vanuit Odessa klinkt het Slavenkoor uit Verdi’s Nabucco. Uit het oorlogsgebied komen, voor via de sociale media, verhalen over menselijke onverzettelijkheid en overlevingsdrang tot ons. In een bunker in Kyiv zet een Oekraïense violist het volkslied in; via Zoom krijgt hij wereldwijd versterking van andere violisten. Vanuit Odessa klinkt het Slavenkoor uit Verdi’s Nabucco. En Russische kunstenaars steken hun nek uit door de oorlogshitser, hun president, publiekelijk af te vallen. Begin maart was op de Bebelplatz in Berlijn, waar de nazi’s in 1933 hun onwelgevallige boeken verbrandden, een aan de oorlog in Oekraïne gewijde herdenking. Volker Weidermann was erbij; in zijn verslag (zie de volgende pagina’s) beschrijft hij hoe Oost-Europese schrijvers al twintig jaar waarschuwen voor Poetins Rijk van het Kwaad. Hij laat auteurs als Yuri Andrukhovych, Serhiy Zhadan en Katja Petrowskaja aan het woord. En niet te vergeten de jonge bestsellerauteur Nino Haratischwili, die schrijft over hoe het in Georgië was, voor en na de Russische inval in dat land in 2008, de eerste Europese oorlog van deze eeuw. Ze hebben het geweten, zegt Weidermann over die auteurs, ‘ze hebben het geschreven en het ons steeds weer verteld.’ Maar we keken liever de andere kant op. ‘Wij hebben het gelezen, wij hebben het aangehoord, wij hebben erover gekletst, en hebben het eenvoudigweg niet geloofd.’ WIDO SMEETS hoofdredacteur w.smeets@zoutmagazine.eu