Fagottist Bram van Sambeek en philharmonie zuidnederland spelen een concert van een vrijwel onbekende componist wiens leven je zo zou kunnen verfilmen. Het manuscript kwam onverwachts met de post. “Muzikaal is dit echt interessant!”
Edouard Du Puy werd door de Zweedse koning uit Stockholm verbannen omdat hij tijdens een feest een lofzang op Napoleon had aangeheven. Hij trok naar Kopenhagen en vierde daar triomfen als violist, zanger, dirigent en componist. Als beloning voor dapper optreden tijdens de belegering van de stad door de Engelsen in 1807 werd hij benoemd tot luitenant. Maar helaas, na ontdekking van zijn affaire met kroonprinses Charlotte Frederikke werd hij ook uit Denemarken verbannen.
Via een omweg keerde Du Puy terug naar Stockholm, waar het politieke tij inmiddels gekeerd was. De kroonprinses moest voor straf naar Jutland. Uit zijn allereerste betrekking als concertmeester aan het hof van Heinrich von Preussen, een van de talrijke broers van Frederik de Grote, werd Du Puy trouwens ook al na een paar jaar weggestuurd. Naar het schijnt was hij te paard een kerk binnengereden.
Geen wonder dat zo iemand een avontuurlijk concert voor een avontuurlijk instrument schreef. Avontuurlijk, of op zijn minst verrassend, is ook de manier waarop fagottist Bram van Sambeek het bewuste concert in handen kreeg. Van Sambeek: “Ik ben niet iemand die dagenlang in bibliotheken gaat zitten zoeken naar nieuw repertoire. Maar een paar jaar geleden ging ik een opname maken van Du Puys bekendste stuk voor fagot, het concert in a-klein. In zo’n geval vind ik het prettig om het manuscript te hebben gezien, dus ik schreef een briefje aan de bibliotheek in Stockholm waar het zich bevindt. Een week later kreeg ik een enorm pakket in de bus. Daar zat niet alleen het fagotconcert in dat ik had aangevraagd, maar nog veel meer stukken, waaronder een ander concert voor fagot en orkest. Onbekend, nooit uitgegeven!”
Bram van Sambeek (Groningen, 1980) is in korte tijd uitgegroeid tot het gezicht van de fagot in Nederland. In 2009 won hij de prestigieuze Nederlandse Muziekprijs. Sinds vorig jaar is hij vaandeldrager van de actie ‘Red de fagot’. Dreigt de fagot uit te sterven? Is de situatie zo ernstig? ”Nee”, lacht Van Sambeek, “maar er is wel iets aan de hand. Toen ik tien was, wilde ik saxofoon gaan spelen, net als een heleboel kinderen van die leeftijd. Kinderen zien alleen wat er al heel veel is. Omdat ik de klank zo mooi vond, koos ik toch voor de fagot. Zo’n actie verhoogt de zichtbaarheid van het instrument.”
Edouard Du Puy
De vondst van het ‘nieuwe’ concert van Du Puy (ca. 1770-1822) was dan ook koren op Van Sambeeks molen. “Dit is echt een prachtige aanvulling op het repertoire voor fagot en orkest. Het kan zich meten met het fagotconcert van Mozart!”, zegt hij. Toch was het helemaal niet zo makkelijk om het stuk op de concertprogramma’s te krijgen. Onbekend maakt onbemind. In 2010 speelde Van Sambeek twee proefuitvoeringen met een Haags amateurorkest. In januari 2016 staat het werk voor het eerst op de lessenaars van een professioneel orkest, de philharmonie zuidnederland.
Voor de fagottist valt vooral op hoe virtuoos het stuk is. “Er zitten heel snelle passages en extreem hoge noten in. Du Puy heeft het waarschijnlijk aan het eind van zijn leven geschreven voor Franz Preumayr, één van de beste fagottisten van zijn tijd. Maar het is niet zeker of Preumayr het concert ooit uitgevoerd heeft, daar zijn geen aanwijzingen voor. Misschien spelen we in januari wel een wereldpremière!”
“Behalve virtuoos is het ook heel lyrisch”, vervolgt Van Sambeek. Du Puy was componist én zanger. Hij trad op in zijn eigen opera’s. Ook zong hij graag Don Giovanni in Mozarts gelijknamige opera – de rol van vrouwenverslinder lag hem goed. Van Sambeek: “Die achtergrond als zanger hoor je. Componisten benadrukken vaak het springerige, grappige karakter van de fagot, maar ik houd juist van de zangerige kant van het instrument. Dit concert zit vol mooie, zangerige melodieën.”
Zou je Bram van Sambeek misschien nog van enige partijdigheid kunnen verdenken – hij is immers de fagot aan het redden – de dirigent van de concerten in januari, de Duitse oude-muziekspecialist Andreas Spering, valt hem bij: “Du Puy was een tijdgenoot van Beethoven: zelfde geboortejaar, net een paar jaar eerder overleden. In die sfeer moet je het ook zoeken. Het concert is misschien niet zo groots opgezet als de concerten van Beethoven, maar het heeft een indrukwekkende instrumentatie, met veel blazers. Muzikaal is het echt interessant!”
De invloed van de oude Fransen door philharmonie zuidnederland o.l.v. Andreas Spering m.m.v. Bram van Sambeek, fagot. Werken van Rebel, Du Puy, Rameau en Mozart. Op 21 januari in Breda, op 24 januari in Eindhoven, op 27 januari in Sittard en op 29 januari in Tilburg. philharmoniezuidnederland.nl
