Een culturele Brexit

Charles Esche, directeur van het Van Abbemuseum in Eindhoven, en Stijn Huijts, directeur van het Bonnefantenmuseum Maastricht, denken in deze wisselcolumn schrijvend na over beeldende kunsten.

Ik ben opgegroeid in Groot-Brittannië, waardoor de soap rondom de Brexit me wellicht meer raakt dan anderen. Het debat gaat voornamelijk om economische en handelsschade, terwijl de culturele gevolgen van een Brexit minder ter sprake komen.

In de hedendaagse kunst en muziek neemt Groot-Brittannië vaak het voortouw. Het heeft te maken met de sterke invloed van de Engelse taal op de (pop)cultuur én de vindingrijkheid van de Britse cultuur. Een vindingrijkheid die voortvloeit uit verbazing en verwondering over het unieke Britse klassensysteem dat door middel van humor ter discussie wordt gesteld. De aantrekkingskracht van de Britten ligt in het feit dat zij enerzijds cultureel gezien erg op ons lijken, maar tegelijkertijd behoorlijk exotisch uit de hoek kunnen komen.

Bij een Brexit verliest de Europese Unie kleur. Toch ben ik, als voormalige Brit, positief over deze verandering, voor beide zijden van het Kanaal. Europa moet op zoek naar nieuwe culturele verhalen over zichzelf. Het moet de negatieve herinnering aan de Tweede Wereldoorlog achter zich laten en beginnen met het verzamelen van verschillende geschiedenissen en verhalen die diversiteit, zowel etnisch als religieus, vieren.
Europa moet haar gedeeld koloniaal verleden heroverwegen, in een nieuw licht bezien en de gevolgen die daaruit impliciet voortvloeien, aanpakken. Bovenal geloof ik dat Europa een nieuw zelfbewustzijn moet ontwikkelen, een zelfbewustzijn dat haar culturele wortels in de Balkan en in het Middellandse Zee gebied omarmt. Ik wil zelfs zover gaan te stellen dat Europa zichzelf meer als een soort Noordwest-Azië moet zien dan als een apart continent.

Of Groot-Brittannië aan deze culturele heroverweging veel kan bijdragen waag ik te betwijfelen. Haar focus richt zich te zeer op de landen aan de overkant van de Atlantische Oceaan. Groot-Brittannië is gelukkiger als vooruitgeschoven post van een andersoortig multiculturalisme zoals dat in de Verenigde Staten vormt krijgt. Het Verenigd Koninkrijk denkt nog steeds als zelfstandig Rijk, niet als onderdeel van een groter geheel zoals de EU.

Los van de EU krijgt het Verenigd Koninkrijk de kans zichzelf te herontdekken. Om wellicht tot de conclusie te komen, zoals eerder de Habsburgers en de Ottomanen, dat de huidige vorm niet noodzakelijkerwijs hoeft te worden volgehouden.

Het is een diepere vorm van introspectie die tot nu toe terzijde werd geschoven omdat de Europese Unie als hét excuus gold voor elke vorm van kritiek of problemen. Dit zal nu gaan veranderen, voor zowel Groot-Brittannië als de EU, en hopelijk ten goede.