Een komedie in tijden van pandemie en oorlog?

is, denk ik, iets waar ik altijd rekening mee heb gehouden.’

Ze verwijst naar Kosovo, waar haar vader vandaan komt. ‘Toen ik negen of tien was, kwamen er twee ooms bij ons wonen die gevlucht waren voor de oorlog. In die tijd was ik nog niet zo bezig met mijn achtergrond, ik heb dat onbewust allemaal genegeerd. Pas toen ik vertrok uit Venray, waar ik opgroeide, ben ik erover gaan lezen en nadenken en ben ik met een vriend naar Kosovo gereisd om familie te bezoeken.’ 

Voor toneelschrijfster Vera Morina (Den Haag, 1995) was oorlog dus altijd een factor waar ze rekening mee hield. ‘Met de oorlog in Oekraïne zie ik veel mensen schrikken omdat er geweld wordt toegepast op mensen die op ze lijken. Ik heb altijd al gedacht dat er een kans bestaat dat je huis van de ene op de andere dag verwoest kan worden. Trouwens, is hetzelfde niet recentelijk in Afghanistan gebeurd. En is het niet aan de orde van de dag in Libanon?’ 

In 2019 studeerde Morina af aan de schrijfopleiding van de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht. Dit jaar debuteerde ze in Theater Bellevue met Volim Te (Ik hou van jou), een stuk dat vooral ging over de oorlog in Bosnië en deels is gebaseerd op haar eigen achtergrond. ‘In Volim Te gaat het over een vader en een dochter en de oorlog die hen uit elkaar heeft gedreven. Mijn eigen vader leeft nog, maar is emotioneel erg afwezig geworden door de oorlog. Ik wilde daar iets over begrijpen. En ik wilde iets vertellen over de mensen die in ons land leven en die zijn gevlucht voor oorlog, of op iets meer afstand daarmee te maken hebben zoals ik zelf.’ 

‘Als de multiculturele samenleving is mislukt, komt dat omdat we elkaars geschiedenis niet kennen, en elkaars emoties en gedrag niet begrijpen’

‘Emoties blijven zo vaak onbesproken. We proberen daar een beetje omheen te leven zodat het comfortabel blijft, maar tegelijk wonen er heel veel mensen in ons land met superzware gevoelens. In mijn jeugd ging het erover dat de multiculturele samenleving mislukt zou zijn. Dat komt alleen maar omdat we elkaars geschiedenis niet kennen en dus elkaars emoties en gedrag niet volledig begrijpen. In Volim Te probeer ik daar een verklaring voor te vinden, in de hoop dat mensen zich hierin kunnen herkennen.’ 

Ze hoopt dat de wereld door haar stukken een beetje beter wordt – waarmee ze aan de geëngageerde Daria Bukvic, artistiek leider en regisseur bij Oostpool, een goeie partner heeft. Toch vond het duo dat hun versie van Een midzomernachtsdroom vooral een komedie moest worden. Een show. 

De klassieker van Shakespeare had ze tijdens haar opleiding ‘wel eens doorgebladerd’; voorafgaand aan haar eerste gesprek erover bij Oostpool las ze drie versies. ‘Vervolgens ben ik me af gaan vragen wie al die personages zijn. Wat is hun emotionele leefwereld, wie zijn hun ouders en waar komen ze vandaan? Dat is in Midzomernachtsdroom best interessant, want daarover wordt bijna niets verteld. Het draait allemaal om het huwelijk van Theseus, maar je hebt geen idee wie zijn ouders zijn, waar hij vandaan komt en hoe hij zich voelt. Een van de belangrijke veranderingen die ik heb aangebracht is dat sommige personages meer emoties en afkomst hebben gekregen.’ 

Voelde ze zich op haar gemak om Shakespeare naar haar hand te zetten? 

‘De bloemrijke taal heb ik als heel intimiderend ervaren, het voelde of er in bijna elke zin een vondst schuilgaat. Dat vond ik heel mooi, maar, toen ik het voor de allereerste keer las, ook een beetje plat. Er zitten weinig sturende emoties in, weinig diepgang. Na een uitlegfilmpje over Midzomernachtsdroom op YouTube begreep ik dat Shakespeare met zijn personages speelt, als een soort poppenspeler. En dat personages op dezelfde manier met elkaar spelen. Toen vond ik het wel weer heel erg vet.’

Het stuk is eindeloos vaak opgevoerd en bewerkt en Shakespeare heeft er veel eer mee behaald; schroom om eraan te sleutelen is aan Morina niet besteed. ‘Wat ik erg spannend vond is dat ik nog geen drie jaar geleden ben afgestudeerd en er nu twaalf acteurs, vijftien muzikanten en vijftien dansers op het toneel staan. Ik heb me er vooral druk om gemaakt dat het allemaal zinnig moet zijn en grappig; het moest immers een show worden.’

Vera Morina: ‘Shakespeare speelt met zijn personages, als een soort poppenspeler. En de personages spelen op dezelfde manier met elkaar. Dat vond ik heel vet.’ foto Gordon Meuleman

In de uit 1600 stammende klassieker van Shakespeare besluit een groep jongeren om de stad Athene te ontvluchten en samen te komen in het bos waar ze een groepje acteurs treffen. Er wonen ook feeën. Al in de proloog geeft Morina er een stevige draai aan door Shakespeare zelf aan het woord te laten. Hij vertolkt er háár gedachten over het opvoeren van komedie in tijden van pandemie en oorlog. ‘Alle gevoel is even belangrijk. Gevoelens van moedeloosheid en angst zijn evenveel waard als het gevoel wanneer je een romantische dagdroom hebt of je jezelf fantaseert in de zon op een strand met een prachtige zee. Wat er in de wereld gebeurt kan ons erg neerslachtig maken, ik ben blij dat we het publiek een voorstelling kunnen aanbieden die vrolijk maakt. Misschien is het juist nu de taak voor ons als theatermakers om in zo’n zware wereld ook een tegenwicht te bieden.’

Natuurlijk brengt Morina Midzomernachtsdroom wat dichter bij het heden. ‘Athene is een welvarende stad waar de mensen hard werken en weinig slapen. Er staat een muur om de stad, een verwijzing naar de lock down. De jongeren die de stad willen ontvluchten moeten veel moeite doen om te kunnen ontsnappen aan het regime. Het stuk leent zich ook goed om iets te zeggen over diversiteit, high culture, maatschappijkritisch theater en entertainment. Maar ook: hoe ga je om met rouw, hoe laat je emoties toe? In een stad waar niemand slaapt wordt niet gedroomd. Ze lijkt op het kapitalistische West-Europa waar fantasie, dromen en kunst niet hoog staan aangeschreven.’ 

Midzomernachtsdroom door Toneelgroep Oostpool. Tekst, naar Shakespeare: Eva Morina. Regie: Daria Bukvic. toneelgroepoostpool.nl