Zo’n is 85 procent van de ondernemers zzp’er, zelfstandige zonder personeel. Een zegen voor de stad of een symptoom van verborgen armoede? De wethouder ziet vooral kansen. “Er zal maar een Bill Gates of Mark Zuckerberg tussen zitten.”
Ooit was de Boschstraat het kloppend hart van industriestad Maastricht. In een rijk gedecoreerde villa inclusief inpandige rijtuigtoegang die de Regouts in 1863 voor zichzelf lieten bouwen, huist sinds kort de ZZP Fabriek, een verzamelgebouw voor zelfstandigen zonder personeel. Niets herinnert nog aan de grootschalige aardewerkbedrijvigheid van weleer.
Edward van Kempen, markante verschijning met een zorgvuldig gepunte snor, combineert zijn eigen ondernemen (multimedia en bedrijfskundig advies) met het beheer van de ZZP Fabriek, een coöperatie voor zelfstandigen zonder personeel. Hij ziet het als een begin. In de toekomst wil hij naar een grotere behuizing, liefst in hetzelfde stadsdeel, Belvédère. Van Kempen wil nog veel meer: “Kennisbundeling, onderlinge uitruil van diensten, een opdrachtenplatform op internet, een buddy-traject waarbij starters worden begeleid door ervaren ondernemers, maar ook iets als een gezamenlijk sinterklaasfeest voor de kinderen.”
De ZZP Fabriek komt voort uit een prijsvraag van de gemeente Maastricht vorig jaar. Op het stadhuis rekende men op pakweg honderd inzendingen. Het werden er bijna vier keer zo veel. “Dat was voor ons het sein om er meer mee te doen”, zegt wethouder Andre Willems (Sociale Zaken en Arbeidsmarkt). “We volgen de energie die in de samenleving zit. De gemeente heeft nu ook een ambtenaar vrijgemaakt voor zzp-zaken.”
Maar er is nog een goede reden voor die extra aandacht. Op een beroepsbevolking van 73.000 mensen zijn in Maastricht zo’n 14.000 zzp’ers actief. Dat is bijna twintig procent. Alleen in Amsterdam is het aandeel van dit soort zelfstandigen nog groter. In 2013 vormden de eenmanszaakjes 85 procent van de Maastrichtse ondernemingen. Wyck herbergt er met 622 de meeste.
Omdat diepgaand onderzoek nog ontbreekt, kan Willems slechts gissen naar de redenen voor het hoge aantal zzp’ers in zijn stad. “Ik denk dat het iets te maken heeft met het internationale karakter van Maastricht. Het staat ook symbool voor de overgang van maakstad naar moderne dienstenstad, kijk naar het sluiten van Sphinx een paar jaar terug. Een vergrijzende bevolking helpt ook. In tegenstelling tot het gangbare beeld van jonge ondernemers blijkt dat de veertigplussers oververtegenwoordigd zijn onder zzp’ers. Na jaren in een vast dienstverband kiezen ze noodgedwongen of welbewust voor een bestaan als zelfstandige. En natuurlijk bestaat de categorie young, hip and happening, de aanstormende generatie die misschien al van nature de neiging heeft om voor ondernemen genoeg te hebben aan een tablet, een tafel en een kop koffie.
De ZZP Fabriek is niet de enige verzamelplek van eenmanszaakjes. De WERKplaats, begonnen met de verhuur van werkplekken voor zzp’ers aan de Rijksweg Zuid in Sittard, strijkt nu neer aan de Annalaan in Maastricht, tegenover de rechtbank. “We dachten: als het in Sittard goed loopt, moet dat in Maastricht helemaal het geval zijn”, vertelt officemanager Anouck Kügel. Dat blijkt het geval. Op 1 oktober komen de eerste huurders. De afgelopen tijd regen de rondleidingen zich aaneen. Vanaf 95 euro per maand kan er gehuurd worden: flexibele en vaste werkplekken, kantoortjes. Ook Kügel stelt het beeld bij dat het vooral om jonge creatievelingen zou gaan. “Er zit van alles bij, van diëtiste tot advocaat. Iemand wilde zelfs een kapsalonnetje beginnen.”
Wethouder Willems ziet het gebeuren. Over al in de stad ontstaan werkplekken voor kleine zelfstandigen, behalve de ZZP Fabriek en de WERKplaats heb je ook De Brandweer, Crafts & Co. Ook het onlangs opengestelde terrein van de voormalige Tapijnkazerne gaat zzp’ers herbergen. Moet een stad daar blij mee zijn? De grappen over de afkorting zzp zijn talrijk: zelfstandige zonder perspectief, zelfstandige zonder poen, zonderling zonder potentie, zwakzinnige zonder pensioen, et cetera. Zijn al die eenpitters geen symptoom van verborgen armoede? Heeft Willems geen angstvisioenen van grote aantallen potentiële bijstandsgerechtigden? Hij ziet wel problemen op dat vlak, maar, zegt hij, “er zijn steeds meer zzp’ers die wel iets regelen qua sociale zekerheid, zoals een pensioenvoorziening of een arbeidsongeschiktheidsverzekering. Ook staatssecretaris Jetta Klijnsma (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) werkt aan een oudedagsvoorziening voor zelfstandigen zonder personeel. Tegelijkertijd ziet de wethouder vooral potentie. “Zzp’ers zorgen voor innovatie en dynamiek. Zo’n potentieel verhoogt ook de aantrekkingskracht van Maastricht voor grotere bedrijven. Die kunnen baat hebben bij zo’n reservoir van mensen. Ondernemingen als DSM putten daar uit. Ook de gemeente zelf heeft inmiddels een flexibele schil van interim-medewerkers, specialisten zonder vast dienstverband die voor tal van klussen ingehuurd worden.” Stiekem droomt Willems ervan dat een van die vele kleine ondernemers een goudader weet aan te boren. “Er zal maar een Bill Gates of Mark Zuckerberg tussen zitten.”
Edward van Kempen van de ZZP Fabriek ziet de toekomst al even rooskleurig in. “We zijn met tien leden begonnen. Dat zijn er nu veertig. Voor het einde van het jaar willen we naar de honderd. Misschien kunnen we uiteindelijk uitgroeien tot het grootste bedrijf van de stad.” Beren op de weg ziet hij nog wel. Het Maastricht van vroeger leeft nog hardnekkig voort, vindt Van Kempen. “Het kost bijvoorbeeld moeite om de oude, kleine kringetjes te doorbreken. Het ons-kent-ons-denken is iets typisch Maastrichts. Ik maakt het zelf mee. Mensen willen je wel graag een opdracht geven, maar zeggen: in de skybox bij het voetbal heb ik het al aan een bevriende ondernemer beloofd.”
