Een symbolisch kaartenhuis

In 2017 was ik met collega’s in Israël om kunstenaars en musea te bezoeken. Het lijkt een kleine eeuwigheid geleden. We spraken met Joods-Israëlische en Arabisch-Israëlische kunstenaars. Hun perspectieven en opvattingen verschilden van elkaar, maar ze deelden de focus op plaats en tijd. En de gevoelde noodzaak om hun identiteit te verbinden met geschiedenis en politiek.

Durar Bacri werkte in een ruimte onder het kantoor van de krant Haaretz. Zijn atelier leek nog het meest op een schuilkelder. Hij maakte realistische schilderijen van de Golanhoogten, de Intafada’s en werk- en thuisloze Palestijnen. De installaties van Michal Baror lieten zien hoe archeologie wordt gebruikt om de Bijbelse geschiedenis van Israël te onderbouwen. Baror onderzocht ook het plunderen van archeologische vindplaatsen: wie heeft het recht om te stelen? Fatima Abu Roomi is opgegroeid in een Arabisch stadje in de buurt van Haifa. Ze tekende en schilderde vooral portretten. Met haar vader als meest geliefde model leverde ze kritiek op de positie van vrouwen in haar traditionele cultuur.

Bij binnenkomst was de sfeer meteen geladen

Het bezoek aan Barry Frydlender was een ervaring op zich. Vanwege de verkeersdrukte kwamen we een half uur te laat. Bij binnenkomst was de sfeer meteen geladen. Frydlender had geen behoefte aan een vluchtige kennismaking en eiste dat we aandachtig zijn fotografische panorama’s bekeken. Hij ondervroeg ons over wat we zagen en wat we dachten te zien. De beelden van het dagelijks leven in Tel Aviv, Oost-Jeruzalem en Gaza waren samengesteld uit tientallen foto’s. Door zijn manier van werken kreeg de werkelijkheid iets onbetrouwbaars. Uit losse foto’s bouwde hij een wereld van symbolische kaartenhuizen.

Frydlender kreeg in 2007 als eerste Israëlische kunstenaar een solo in het MoMA in New York, getiteld Place and Time. Plaats en tijd, vol van twijfels en dilemma’s. Waar ben ik? Waar kom ik vandaan? In Israël werd ik me ervan bewust dat die vragen voortkomen uit de fundamentele onzekerheid over de toekomst.

Fragment van Looters, een installatie van Michal Baror