Het is niet voor niets dat de ceder een prominente plaats inneemt op de Libanese vlag. De geschiedenis van het land is grotendeels gebouwd op deze woudreus. 

De ceder groeit relatief snel en wordt wel veertig meter hoog; het hout is daardoor ideaal voor de productie van allerhande bouwmateriaal. Het is bovendien licht, krimpt niet, is bestand tegen houtrot, laat zich makkelijk bewerken en ruikt ook nog eens plezierig.

Dat laatste merk je bij het betreden van Byblos. ’s Werelds oudste havenstad, waar bij de ingang een enorm blok ceder ligt te geuren. De tentoonstelling in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden vertelt het verhaal van de klassieke havenstad, iets ten noorden van het huidige Beiroet.

Gevonden speerpunten en aardewerk doen vermoeden dat zich hier 8500 jaar geleden de eerste bewoners vestigden. De kustplaats kwam tot grote bloei toen de Egyptische farao’s rond 3200 v Chr interesse toonden voor het cederhout uit het nabijgelegen Libanongebergte. Tweeduizend jaar lang bleef Byblos de belangrijkste havenstad van het Middellandse Zeegebied.

De tentoonstelling in het RMO kan bogen op duidelijke teksten, verhelderende animaties en bovenal 400 historische artefacten uit het Libanees Nationaal Museum, British Museum en Louvre. Van grafkruiken uit de Kopertijd tot een Romeins mozaïek uit de eerste eeuw na Christus: het is allemaal van ongelooflijk hoge kwaliteit.

Herakles, Romeins © The British Museum

Een centrale rol is weggelegd voor het Libanese hout dat naar Egypte werd verscheept om tempels, graven en bootmodellen te maken. De hars van de bomen werd gebruikt voor balseming. Van een zekere Idu, die rond 2150 voor Christus ‘opzichter van het Huis van Cederhout’ was, zijn zeven ambtenarenstaven te zien die het belang van zijn positie onderstrepen, alsook een onwaarschijnlijk gave doodskist.

Behalve handel was er ook culturele interactie. Dat had deels te maken met het feit dat de farao niet betaalde voor de geleverde goederen – dat was de goddelijke heerser onwaardig. In plaats daarvan deden Egyptische functionarissen schenkingen aan de Dame van Byblos, een lokale godin die door de Egyptenaren werd gelijkgeschakeld met Hathor, beschermer van handel en verre landen.

Byblos heeft zijn naam te danken aan het Griekse woord voor papyrus dat door de Egyptenaren was geïntroduceerd en waar later het woord ‘bijbel’ van is afgeleid. Behalve de Grieken wisten ook omringende volken als de Mesopotamiërs, Kanaänieten, Feniciërs, Assyriërs, Babyloniërs, Perzen en Romeinen de havenstad te vinden. Het mag geen verrassing zijn dat in deze samensmelting van culturen de voorloper van het Latijnse schrift werd ontwikkeld, als universeel communicatiemiddel voor de internationale handel.

Byblos. ’s Werelds oudste havenstad. Van 14.10 t/m 12.3 in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. rmo.nl