Elise onderweg

Al verwacht je het niet direct, Essen is de moeite waard, vooral vanwege kunst, cultuur, architectuur én geschiedenis. In de middeleeuwen was het een kleine ommuurde stad met een vrouwenklooster en een Romaanse kerk. Vanaf het midden van de 19e eeuw trok de kolen- en staalindustrie in Essen werkzoekenden van heinde en verre en maakte een groeispurt naar de huidige ruim half miljoen inwoners.

Bij de bombardementen tijdens de tweede wereldoorlog werd zo’n negentig procent van de stad verwoest. De Romaanse kerk (de dom, ook Münster) werd in oude stijl herbouwd. Al is de kerk nu eerder een replica, oogt ze van binnen mooi. Hier staan ook de Gouden Madonna, een vroege plastiek uit 980 AD, en een grote antieke zevenarmige kandelaar.

Vanaf eind jaren zestig ging de staalproductie sterk achteruit, de concurrentie uit het buitenland bleek te sterk. Na jaren van verwaarlozing van de industriegebouwen kwam eind twintigste eeuw de bezinning en werden industriële complexen aangepakt mede als een opmaat naar de Culturele hoofdstad van Europa. Deze titel mocht Essen in 2010 dragen, de facto was het een jubeljaar voor het hele Ruhrgebied.

De Zeche Zollverein, ooit de grootste mijnschacht ter wereld, behoort sinds 2001 tot de Unesco-werelderfgoedlijst. Twee musea maken deel uit van Zollverein en er vinden regelmatig culturele evenementen plaats. Zollverein is opgenomen in de Industriecultuur-route die voert langs industriële bezienswaardigheden in het Ruhrgebied.

Op het Zollverein terrein staat ook het nieuwe gebouw van de Design Akademie van het Japanse architectenbureau SANAA. Het gebouw is een kubus met 134 verspringende ramen.

Het Museum Folkwang scoort met zijn regelmatige tentoonstellingen hoog. De wieg van het museum ligt in Hagen, bij het Osthaus Museum – met zijn interieur van de Belgische kunstenaar Henry Van de Velde trouwens ook een bezoek waard. Tot de vaste collectie van het Folkwang behoren veel Franse en Duitse expressionisten. In 2010 is het museum vernieuwd met een aanbouw van architect David Chipperfield. Op een binnenplein staat een mooi beeld van Thomas Schütte.

Als officieuze hoofdstad van het Ruhrgebied heeft Essen een groot theater voor opera en ballet, gebouwd door de Finse architect Alvar Aalto. Direct ernaast staat de Philharmonie.

Kunst, cultuur en architectuur lopen vaak door elkaar, zo ook in Essen. De Alte Synagoge, in 1913 als synagoge in gebruik genomen, is tegenwoordig een ‘Huis van Joodse cultuur’. Begin twintigste eeuw was het een van de grootste synagogen van Europa.

Voor de architectuurliefhebbers: bezoek ook de Margarethenhöhe, een ‘tuindorp’ door architect Metzendorf voor Krupp-medewerkers, gebouwd vanaf 1910. Het werd ontworpen naar de sfeer van een idyllisch klein Duits stadje en telt bijna vierduizend woningen. Vlakbij ligt het grote Grugapark, in 1929 geopend als Große Ruhrländische Gartenbau-Ausstellung (Gruga). In het park vol bloemen en vogels uit alle windstreken staan ook beeldhouwwerken van bekende kunstenaars en een Ronald McDonalds-huis van kunstenaar-architect Friedensreich Hundertwasser.

Tenslotte een tip: Met de regionale trein ‘NaturLinie 105’ kun je Essen in heuvels en groen beleven via een route van twintig kilometer.