Inkeer

We lunchen met een Italiaanse vriend in Valkenburg en nemen de actualiteit door. Benedictus XVI komt voorbij, de geweldfilm Gomorra en Berlusconi. Een demente Duitser, de maffia en een politieke charlatan. Gespeeld hulpeloos spreidt hij zijn armen, als een priester tijdens de offerande.
Eerder die ochtend waren we in de vroegere Romeinse nederzettingen Maastricht (Mosae Trajectum) en Heerlen (Coriovallum). Na de met een locale wijn verlichte lunch – ook de wijnbouw kwam door de Romeinen in de Lage Landen – bezoeken we de gerestaureerde Gerlachuskerk bij Valkenburg. Nog zo’n plaats waar ooit zijn voorvaderen huisden. Zijn kwinkslag bij de toost: “Op de Romeinen, die overal in Europa beschaving hebben gebracht behalve in Italië.”
In de kerk zien we de schilderingen over het leven van Gerlachus, een Valkenburgse roofridder uit de 12e eeuw die tot inkeer kwam en paus Hadrianus IV om vergiffenis ging vragen. Naar heidens gebruik sleet hij de rest van zijn dagen in een holle eik, gekleed in een pijnlijk ensemble van een maliënkolder boven een haren boetekleed.

Vanwege het Darwin-jaar stelden we ons de vraag of de menselijke soort zich sinds de boetedoening van Gerlachus verder heeft ontwikkeld en aangepast aan de veranderende eisen van de tijd. Zeker heeft de mensheid vernuftiger machines ontwikkeld en slimmere denkers voortgebracht, maar of de vooruitgang ons ook moreel verder heeft geholpen?
Neem, nu we er toch zitten, Valkenburg ten voorbeeld. Nog steeds worden jongens vernoemd naar Gerlachus. Een van hen schopte het tot hoogste baas van Schiphol. Na zijn pensionering, enkele maanden geleden, kreeg hij door de Maastrichtse universiteitsbaas en amice Jo Ritzen een leerstoel in de schoot geworpen. Aannemers of intellectuelen, de Limburgse vriendenrepubliek heeft altijd het beste met zichzelf voor.
Inmiddels heeft deze eigentijdse Gerlachus toegegeven als vliegveldbaas de zaak besodemieterd te hebben – wat we met zijn allen al vermoedden. De opwinding over zijn publieke biecht bevreemdde hem. Publieke reflectie na het afscheid van zo’n hectische baan, dat moet toch kunnen?

Eerst reflectie, dan inkeer: vooral teruggetreden katholieken blijken bevattelijk voor het virus. Als premier en minister van buitenlandse zaken bepleitten Dries van Agt en Hans van den Broek jarenlang de Israëlische zaak. Eenmaal gepensioneerd en terug bij hun volle vertand hijsen ze de Palestijnse vlag. Partijgenoot Lubbers wilde in de jaren tachtig Amerikaanse kernkoppen in onze achtertuin plaatsen. Als gevorderde vutter is hij nu bekeerd tot hogepriester van de anti-kernwapenlobby.
Allemaal vooruitgang.
Of deze gelovige regenten al bij de paus met de rode nichtenschoentjes om vergiffenis zijn geweest, is niet bekend. Maar een holle eik reserveren als tweede woning op de stampa’s bij de Geul, dat moet Gerlachus van Schiphol toch kunnen regelen. Een bulderbos vol holle eiken: het wachten is op de gelovigen die bij zoveel devotie wel een kerkje willen bouwen.