Eye opener

Onlangs was ik in het Eye filmmuseum in Amsterdam voor de opening van de tentoonstelling van Kahlil Joseph. Uit de collectie van het Bonnefanten is er Wild Cat (Aunt Janet) te zien, een dromerige filminstallatie waarin Joseph de Afro-Amerikaanse rodeo cultuur in Oklahoma onderzoekt. In de installatie figureert een meisje in een witte jurk, een engelachtige verschijning als personificatie van de geest van de jonge ‘aunt Janet’, die ooit de grondlegger van deze rodeo was. 

Toen ik op de projectieschermen het meisje in de witte jurk tot leven zag komen, moest ik onwillekeurig denken aan Elsje. Elsje Christiaens uit Sprouwen in Jutland, die in april 1664 als arbeidsmigrant naar Amsterdam kwam, maar al na twee weken ter dood veroordeeld werd in verband met het doodslaan van haar hospita (de ‘slaapvrouw’), die haar niet langer op de pof wilde huisvesten. 

Volgens Amsterdamse archiefstukken werd Elsje veroordeeld ‘aan een paal geworcht te worden dat de dood er na volgt’. Zo’n terechtstelling vond doorgaans plaats op de Dam, waarna het lijk aan de overkant van het IJ werd opgehangen aan een paal op het Galgenveld, om ‘van de locht en het gevogelte verteerd te worden’.

Overgeleverd aan de vogels en de elementen

Dat Galgenveld bevond zich ongeveer op de plek waar tegenwoordig het Eye Filmmuseum staat. En hier, waar Kahlil Joseph momenteel de geest van ‘aunt Janet’ op het scherm tot leven brengt, vereeuwigde Rembrandt zo’n driehonderdvijftig jaar geleden in een tekening het lijk van Elsje Christiaens, zoals het daar hing aan een paal, overgeleverd aan de vogels en de elementen. De tekening, tegenwoordig onderdeel van de collectie van het Metropolitan Museum in New York, inspireerde de Duitse kunstenaar Paloma Varga Weiss tot het maken van een groep sculpturen, die in 2019 te zien waren in het Bonnefanten, en die inmiddels deel uitmaken van onze vaste collectie. 

Oog in oog met Josephs betoverende installatie overdenk ik hoe deze locatie een palimpsest van historische en artistieke verhalen is. Hoe mooi het zou zijn als we de sculpturen van Paloma Varga Weiss ooit in bruikleen zouden geven aan het Eye Filmmuseum, om hier samen met de tekening van Rembrandt tentoongesteld te worden.

STIJN HUIJTS