Vroeger dachten mensen dat de toekomst zich liet voorspellen. Dat er 24/7 voortekens over hen werden uitgestrooid, en dat er objecten en rituelen waren waarmee ze hun daarin aangekondigde voorland naar hun hand konden zetten. Inmiddels zijn we daar te nuchter voor – al zijn er nog steeds gelovigen die denken dat onheil, zoals een plots opduikend virus, zich laat wegduwen door rituele dansen, zoals vaccinaties. 

De Romeinen, zo staat te lezen bij de expositie Omina – voortekens in Museum Het Valkhof in Nijmegen, werden dag-in-dag-uit geconfronteerd met voortekens. Hun leven, we hebben het over zo’n 2000 jaar geleden, zat vol met deze ‘omina’; vaak gingen ze schuil in objecten die een bezwerende werking werden toegedicht. 

Met een depot vol spullen uit de Romeinse jaren van Nijmegen, het vroegere Noviomagus, is Museum Het Valkhof een voor de hand liggende plek om de magie van die objecten nog eens tegen het licht te houden. Kunstenaar Folkert de Jong dook in de depots van het museum en maakte een selectie van Romeinse beelden, maskers, sieraden en gebruiksvoorwerpen. Hij bracht ze samen met zijn eigen beelden – om te zien wat er gebeurde. 

Wat je verwacht, gebeurt. De sculpturen van De Jong, vervaardigd uit isolatiemateriaal (zoals piepschuim en pur), afgedankte voorwerpen en afval, krijgen in een omgeving van archeologische artefacten nieuwe betekenissen. Door het spel van associaties in ons hoofd ontstaat een chemische reactie met het hier en nu – noem het magie. 

Omgekeerd gebeurt er minder. De suggestie van de zaaltekst, dat de objecten in de nabijheid van De Jongs beelden opnieuw worden geactiveerd en de energie daarvan op ons overdragen, lijkt vooral ingegeven door hun omineuze werking ten tijde van de Romeinen.

In een pregnant beeld van De Jong zien we een gehurkte (auto)coureur – wellicht een peinzende Max Verstappen nadat zijn bolide het had begeven. Maak het staand beeld liggend, en je ziet een lichaam in een foetushouding. 

Bij een ander sculptuur, een zittend geraamte met een hoody, heeft De Jong de knoken bedekt met de Amerikaanse vlag. Bij een op een mummie lijkende figuur even verderop is het alsof er geen (resten van een) lichaam zit in het fluorescerende doodskleed; ook deze overledene draagt een coureurspak. Zoals gebruikelijk in een klassiek graf zijn er de attributen die de gestorvene meeneemt naar het hiernamaals, zoals een cluster van scharen en een dartbord. 

Met zachte dwang leidt De Jong je naar de vraag hoe onze huidige tijd er in de archeologie van 4022 van af zal komen. Zullen onze nakomelingen in datgene wat we achterlaten de magie aantreffen die wij denken te zien in al die Romeinse artefacten? Of…? 

Omina – voortekens. T/m 30.1 in Museum Het Valkhof in Nijmegen. museumhetvalkhof.nl