Flirten met flarden

vastleggen ligt besloten in de berg, het bos, het monumentale interieur of exterieur dat is gefotografeerd. “Het immense, oneindige, ongrijpbare.” Na het tekenen of schilderen is Ceyssens ongenadig voor zijn ‘werkstukken’. Dan gaat hij verstoren, breuklijnen aanbrengen. Bijvoorbeeld door te gaan schuren. De schuurmachine op de grond bij een aantal werken in wording in zijn atelier getuigt ervan. Daarna gebeurt het volgens de kunstenaar. “Beeld en geheugen gaan door elkaar heenlopen. De kijker gaat het verwijderde zelf invullen.” Geheel indachtig de titel van een van zijn werken: Our mind is the only canvas. “Het is bijna flirten met flarden.” Zijn nieuwste installatie Round a roundabout #2 lijkt –net als het eerdere Round a roundabout #1– een beetje in tegenspraak met de werkwijze van de tekenaar en schilder Ceyssens, die zo vertrouwt op de kracht van suggestie. Dit keer lijkt hij eerder toe te voegen dan weg te halen, met techniek in dit geval. Bij Round a roundabout #2 wordt het nieuwste van het nieuwste gebruikt. “12K-opnames die beelden met een scherpte en kwaliteit laten zien die veel verder dan dat wat we normaal met het blote oog waarnemen. En dat dan 360 graden rondom geprojecteerd aan de binnenkant van een cirkel en tegelijkertijd ook nog eens aan de buitenkant ervan. Het is een compleet nieuwe manier van gewaarworden. Mensen zien zoveel dat ze niet alles kunnen zien en keuzes moeten maken. Dat wat ze zien, zien ze anders dan ooit tevoren.” En het meest gebeurt weer in het hoofd van de kijker: op het canvas in diens hersenen. Vanaf 21 september is in CCHA drie maanden lang het retrospectief Patrick Ceyssens. Van kijken naar beelddenken te zien (later tijdens het IMPACT Festival ook met Round a roundabout #2). Er verschijnt een bijbehorend boek waarmee met behulp van een app allerlei beelden op de smartphone en de iPad zijn op te roepen. “Alles in zijn samenhang kunnen tonen is essentieel voor iemand zoals ik. Met alleen een traditioneel boek zou ik niet alles kunnen vertellen. Tegelijkertijd opende het schrijven ook nieuwe mogelijkheden. Meer dan ooit ben ik me via taal gaan verhouden tot mijn werk. Zonder alles te willen uitleggen. Meer als aanvulling op het beeldende, als reflectie.” Patrick Ceyssens. foto CCHA Op de openingsdag van de expositie in Hasselt hoopt Ceyssens ook nog eens te promoveren op zijn werk en een studie van de ontvangst ervan. Kunst en wetenschap lijken misschien wat lastig te verenigen werelden, maar de aanstaande doctor vindt het achteraf logisch dat het op zijn weg kwam. Onderzoeker was hij altijd al. “Ik word begeleid door perceptiepsycholoog prof. dr. Johan Wagemans, hoogleraar aan de Katholieke Universiteit Leuven. Hij bestudeert het kijken naar kunst. Wat doet dat met mensen? Ik heb daar ook altijd mee gespeeld. We vullen elkaar aan. Mijn andere begeleider is prof.dr.Philippe Bekaert, professor aan de universiteit in Hasselt, hij weet alles van digitale media en andere nieuwe technieken. Hij was naarstig op zoeken naar mensen die daar invulling voor konden leveren.” Wetenschappers meten te veel, vindt Ceyssens. “Ze willen ook het niet meetbare in waarden vangen.” Kunstenaars meten daarentegen weer te weinig, meent de Houthalenaar. “Terwijl het echt nieuwe inzichten kan geven. Yane Beckers, studente psychologie aan de universiteit van Hasselt, schreef een masterscriptie over mijn werk, Layering in the art of Patrick Ceyssens. Ze is heel diep in de perceptie van 150 bezoekers van een tentoonstelling van werk van mij gedoken. Vooraf denk je dan: dan ga ik iets lezen over hoe ze tegenover abstractie staan en wat dat met hen doet, om dan vervolgens weer door te gaan naar een ander thema. Maar het ging ook heel erg over de werking van de verschillende processen die tegelijkertijd gaande zijn. Over de combinaties die gelegd worden in hoofden. En dan wordt het erg interessant.” Ceyssens is ook nog eens van de organisatoren van het symposium tijdens het IMPACT Festival op woensdag 14 en 15 november. Het festival is een twee weken lopend euregionaal evenement dat partners uit economie, innovatie, cultuur en onderwijs samenbrengt rond het thema nieuwe technologieën en podiumkunsten. Er zijn onder meer Belgische theaterpremières te zien van Dökk van FUSE, Aether van Max Cooper, Dorian Gray van Ulrike Quade en Autobiography van Company Wayne McGregor. Het symposium focust zich daarbij op perceptie en interpretatie van beelden. Technologie opent enerzijds heel veel mogelijkheden en kan anderzijds ook kwaadaardige verwarring scheppen. Beelden lijken de waarheid te tonen, maar zijn in deze wereld van fake news en post-truth meer dan ooit manipuleerbaar en bruikbaar om de kijker te misleiden. De kunstenaar benadrukt graag vooral wat beeld aan moois vermag. “Taal schiet tekort om het te beschrijven. Een simpel voorbeeld: er zijn misschien honderd soorten rood benoemd. Er bestaan miljoenen soorten.” We zien een deel van wat ons wordt voorgeschoteld. Mensen zijn voortdurend bezig om beelden te interpreteren, zegt Ceyssens. Bewust en onbewust. “In mijn colleges beeldanalyse aan de PXL-MAD School of Arts in Hasselt geef ik vaak het voorbeeld van Steven Spielbergs film Jaws. Daarin beweegt alles en iedereen voortdurend van links naar rechts. Totdat het eerste slachtoffer valt. Dan is er opeens sprake van een beweging van rechts naar links. Merkt de kijker dat bewust op? Nee. Toch zal het iets met hem doen. Een heel ander voorbeeld is inzoomen. In feite is dat een technische mogelijkheid van een camera. Maar in beeldtaal heeft die stilaan een betekenis gekregen. Meestal: het vestigen van extra aandacht op een detail.” Toch meent de kunstenaar dat de meeste mensen veel van hun vermogen tot beelddenken onbenut laten. “De meesten van hen gebruiken slechts twintig tot dertig procent. Dat is ontzettend jammer. Het zou veel meer aandacht in het onderwijs moeten krijgen. Ook omdat het beter benutten ervan doorwerkt op alle fronten, van taligheid tot wiskundig inzicht. Voor wie meer ziet, openen zich als vanzelf meer mogelijkheden. Alsof er allerlei schuifjes worden omgezet.” Ceyssens hoopt dat zijn nieuwe werk Round a roundabout #2 ook zoiets kan bewerkstelligen. Round a roundabout #1 was zes jaar geleden al zo’n ervaring. “Mensen dompelden zich erin onder, moesten het echt op zich in laten werken. De beelden stonden in een loop van 24 minuten, maar sommige bezoekers bleven wel anderhalf uur. Die gingen er echt in vertoeven. Ze probeerden er steeds nieuwe dingen te ontdekken.” Bij Round a roundabout #2 probeert Ceyssens de nieuwe technologieën niet te gebruiken om visueel te overdonderen. “Je kan zoveel laten zien dat een kijker er gek van zou worden, als bij een stroboscopisch licht.” Dat beoogt de kunstenaar niet. Hij wil dat mensen zelf hun keuzes kunnen maken uit de aangeboden beelden, ze zoals altijd bij zijn werk kunnen combineren met de beelden in hun hoofd. Van kijken naar beelddenken. Patrick Ceyssens. Promotie op 21 september om 14.00 uur in het cultuurcentrum Hasselt (CCHA). Daarna opening expositie, te zien tot en met 25 november. Het IMPACT Festival in het CCHA vindt plaats van 3 tot en met 18 november. patrickceyssens.com en ccha.be