‘Na de val van het communisme stond er helemaal geen maat meer op de consumptie. Toen werden we allemaal kapitalisten.’
Komende dinsdag wordt de Boon 2024 uitgereikt, de Vlaamse prijs voor het beste Nederlandstalige boek van afgelopen jaar. De Boon, de Boon… Wie won de Boon van 2023 ook alweer?
Een redacteur van De Standaard deed eind februari een steekproef onder zijn collega’s. Welke film won vorig jaar de Oscar? Drie op tien hadden het juiste antwoord.
Enfin. De Boon van 2023 ging naar Geert Buelens voor Wat we toen al wisten. De vergeten groene geschiedenis van 1972 – de entree van dit stukje komt er vandaan. Het is een fokking goed boek – al word je er niet blij van. Het is een kroniek van menselijk onvermogen.
1972 was het jaar van Grenzen aan de groei van de Club van Rome, een rapport dat voor een ongekend momentum zorgde. Buelens beschrijft hoe, als op afspraak, overal ter wereld ‘naast wetenschappers, journalisten, intellectuelen, kunstenaars, schrijvers, regisseurs, liedjesmakers, striptekenaars, activisten en bezorgede burgers ook diplomaten en politici aan de alarmbel trokken.’
Ze begrepen dat het zo niet langer kon. Dat als we zo doorgaan de aarde naar de gallemiezen gaat.
Er was ook tegengas. Er waren Nobelprijswinnaars economie die het smelten van de poolkappen wel een dingetje vonden – maar daar gingen ze als econoom niet over. Problemen als het nakend tekort aan grondstoffen en de schade aan het milieu konden worden opgelost door de markt en nieuwe technologie.
Buelens haalt Sicco Mansholt aan, de bedenker van de naoorlogse schaalvergroting in de landbouw, die aan het eind van zijn leven inzag dat de heilige graal van de groei elke oplossing teniet zou doen. Milieu verbeterende maatregelen als isolatie, zuiniger motoren, trein in plaats van auto, alternatieve energievormen, noem-ze-maar-op: als je een jaarlijkse groei van twee procent onderhoudt, zijn de voordelen voor het milieu binnen één generatie weer tenietgedaan. Mansholt had de de ‘groene groei’ al afgeserveerd voordat die werd bedacht.
Een van de voorspellingen van de Club van Rome was dat ‘een constellatie waarin het rijkere deel van de wereld tachtig procent van de hulpbronnen verbruikt die voornamelijk uit de onderontwikkelde landen afkomstig zijn, een catastrofe haast onvermijdelijk maakt.’
Anno 2024 gaat de grondstoffenroof in de ‘onderontwikkelde landen’ gewoon verder. Als dank
kregen ze er de vanuit het Westen geïmporteerde milieuproblematiek. Dat bij ons de kwaliteit van lucht en water is verbeterd, komt deels door het verplaatsen van de vervuilende industrie naar ‘lagelonenlanden’. De slotsom, schrijft Buelens onderkoeld, is ‘dat we er nooit echt in zijn geslaagd te leven naar de lessen van 1972.’
Olievervuiling in de Nigerdelta bij Shell Nigeria. foto Amnesty International
