In de taal van de liefde is het goed zingen, maar nog beter zuchten. Van Arielle tot Zazie, van Jane Birkin tot Charlotte Gainsbourg, het verzamelen van platen van Franse Zuchtmeisjes leidt onherroepelijk tot een obsessie. Althans, bij Guuz Hoogaerts, die er zijn vroegere lerares Frans, soeur Ignace, voor tot leven wekt. “Iedereen aan de Coralie Clement, merdenomdedieu!”
Chère soeur Ignace,
U heeft waarschijnlijk nog nooit van de term ‘zuchtmeisjes’ gehoord. Zonder u was deze van schrijver Ronald Giphart geleende term echter nooit verbonden geraakt met Franstalige zangeressen.
Ik weet niet of u nog leeft, en of u zich mij nog herinnert. Exact 25 jaar geleden was u mentor van de brugklas waarin ik zat. Beetje achteraan, slungelachtig type. Probleemhuid en regelmatig een bad hair day. Ik geef toe: dat gold voor heel veel van mijn klasgenoten, maar wie weet. U was niet alleen mentor, u gaf ook Franse les. De details van uw achtergrond, de reden waarom u destijds non werd en wat uw missie in Afrika precies inhield, ik ben het vergeten. Excusez-moi. Maar uw Franse lessen waren onvergetelijk. U duldde geen tegenspraak, sprak nauwelijks Nederlands tijdens de lessen en barstte van de stopwoordjes en vaste zinnetjes die wij, achter uw rug natuurlijk, gretig herhaalden.
Wij kregen les volgens de Vive le Français-methode, de boeken met het zwart-witte cirkellogo. Een begrip voor een hele generatie, de onzin-zin ‘Papa fume une pipe dans la rue’ brengt velen weer terug naar de schoolbankjes, de kalverliefdes, de proefwerkstress en, ja, de probleemhuid. Vive le Français stamde uit de jaren zeventig, het gezin Dupont uit de lesboeken bestond uit vader, moeder en twee tieners. Die laatste twee hielden, volgens een bepaald hoofdstuk, vooral van Sylvie Vartan en Johnny Hallyday. Namen waar wij, die Depeche Mode en Duran Duran op onze enorme boekentassen kalkten, nog nooit van hadden gehoord.
Toch staat mij het beeld van de blonde vamp Sylvie Vartan uit de lesboeken nog helder voor de geest. Of er muziek van Vartan dan wel ‘Allyday in de klas te horen was (er werd gewerkt met cassettebandjes) weet ik niet meer, maar ergens moeten de blonde lokken van Sylvie een keer zijn samengevloeid met uw stem.
Het zal bij een gezamenlijke kerstviering van onze keurige katholieke school geweest zijn dat ik u hoorde zingen. Minstens zo ferm als de manier waarop u orde hield, maar ook hoog, een tikje onzeker. Die toon moet iets in me hebben losgemaakt. Want momenteel stapelen de cd’s van Franse zangeresjes die ook zo hoog en onzeker zingen, zich op in mijn huis. Sylvie Vartan zit daarbij, zij is samen met Jane Birkin de moeder aller zuchtmeisjes. Ik ben ze zo gaan labelen nadat ik Gipharts omschrijving (“Meisjes waarvan je, als je ze ziet, gewoon een beetje moet zuchten”) ook van toepassing vond op de vocale kwaliteiten van Coralie Clément, Keren Ann, Emilie Simon, Camille, Axelle Red en al die collegaatjes. Wie begint te graven in het bestand Franse zangeressen dat technisch beroerd, maar uitermate suggestief kan zingen, stuit op een mer à boire. Ze zijn allemaal even prachtig om te zien, van de lippen van Axelle Red tot de hertenogen van Keren Ann. En ja, daarbij komen wel wat zondige gedachten vrij, chère soeur. Als ik u vertel dat Charlotte, de verpletterend mooie dochter van Serge Gainsbourg en Jane Birkin, twintig minuten lang op haar knieën voor me heeft gezeten toen ik haar interviewde, op minder dan vijftig centimeter van mijn kruis, dan…enfin. Dat ze daarbij vertelde over haar album 5.55, die gaat over het schemergebied tussen slapen en waken, en alles wat je in de nacht kunt doen, dan…soit.
Dat interview was overigens in het Engels, gelukkig de tweede taal van Charlotte.
Mijn liefde voor het Frans gezuchte lied kwam helaas ruim ná mijn schooltijd. Tijdens het ontcijferen van de teksten moet ik ook nog wel eens aan u en uw latere collega’s terugdenken: had ik maar beter opgelet, toen. Mijn Frans is het Papa fume une pipe dans la rue-niveau helaas nooit ontstegen. Met veel moeite, internet-foefjes als translate.google.com en Babelfish en een beetje gokken kom ik een heel eind. Gelukkig is de sfeer van veel liedjes van genoemde artiesten ook heel bijzonder. Zoals André Hazes ooit over het Portugese fado-ikoon Amalia Rodrigues zei: “Ik versta er niks van, maar het komt keihard binnen.” En zo is het ook met veel Franse muziek.
Carla Bruni, weliswaar Italiaans van afkomst maar een wereldster in Frankrijk, vertelde me tijdens een ander interview dat het vrijwel onmogelijk is om in het Frans simpele liedjes te schrijven. Dan wordt het direct kinderlijk. Een simpel rock ’n roll-nummer als She Loves You van The Beatles kan niet in het Frans. Een behoorlijk Frans liedje bevat meerlettergrepige woorden, veel beeldspraak, innuendo en, zeker als Serge Gainsbourg de auteur was, jeux de mots. Als Jane Birkin de peetmoeder is van veel Franse zuchtmeisjes, dan is Gainsbourg minstens de patroonheilige. Zonder zijn teksten vol dubbele bodems (zijn lied Les Sucettes moet ook bij u voor rode konen zorgen) en zijn voorkeur om die te laten zingen door fragiel ogende filles die véél x-factor maar nul zangkwaliteit hadden, heeft tot veel navolging geleid. Nog altijd worden zijn liedjes gecoverd, vallen hem eerbetonen ten deel (vorig jaar nog, vanwege zijn vijftiende sterfdag) en is zijn invloed onmiskenbaar.
Neem zangeres Zazie, die op het aanstaande Francofolies-festival in Spa komt spelen. Zazie, een grote ster in Frankrijk, eigende zich Serge’s lijflied Requiem Pour Un Con toe, en schreef voor hem het eerbetoon Je t’aime Mais. Dat is inderdaad een verwijzing naar Je t’aime Moi Non Plus, de grootste hit van Gainsbourg, die ondermeer tot een veroordeling van het Vaticaan leidde. Niet aan u besteed dus, vrees ik.
Desalniettemin, je vous merci. Voor wat u destijds in mij losmaakte, voor de liefde voor het gezuchte Franse woord die daarop volgde en de zendingsdrift (jazeker!) die het in mij losmaakte. Iedereen aan de Coralie Clement, merdenomdedieu!
Francofolies Spa, van 18-22 juli. Met onder meer Renaud, Laurent Voulzy, Patrick Bruel, Zazie en Zoé. Zie www.francofolies.be
Internetlinks:
www.french-music.org
www.rfimusique.com
www.thefrenchtouch.com
www.fillessourires.com
