Gatsby: de eenzaamheid achter het succes

American Dream. Je kunt misschien van een dubbeltje een kwartje worden maar niet zomaar 2,50.” Het boek draait om de jonge, rijke en onwaarschijnlijk succesvolle Jay Gatsby. Hij vormt het middelpunt van de jet set op Long Island (vlakbij New York), maar laat zich lastig doorgronden. Met de jacht naar zijn onbereikbare jeugdliefde Daisy Buchanan leidt hij zijn eigen ontmaskering in. Toneelgroep Maastricht maakt in de toneelbewerking een paar eigenzinnige keuzes ten opzichte van eerdere verfilmingen en toneelbewerkingen van The Great Gatsby. “Jezelf een beter leven liegen” is volgens Servé Hermans het belangrijkste thema. “Een gegeven dat je heel gemakkelijk naar deze tijd kan verplaatsen waarin mensen op sociale media alleen maar de beste versie van zichzelf laten zien.” Het repertoire van Toneelgroep Maastricht bestaat de laatste jaren voor een groot deel uit originele producties (denk aan De advocaat, Pinkpop en Emma). Maar bestaande succesnummers uit de toneelwereld (Othello, King Lear), uit de literatuur (La superba) en de filmwereld (La grande bouffe en Eyes wide shut) krijgen ook nieuwe, eigenzinnige bewerkingen. Het originele The Great Gatsby speelt in de jaren twintig, een opwindende tijd tijdens het interbellum, aan de vooravond van de grote economische crisis en met een drooglegging die niet kon voorkomen dat er meer gezopen werd dan ooit tevoren. Maar om de actualiteit van het verhaal te laten zien, heeft Toneelgroep Maastricht de handeling verplaatst naar een tijd dicht bij vandaag. Met bestaande muziek van nu, gezongen door sopraan Lies Verholle, aangevuld met nieuwe composities van Kwinten Mordijck. In plaats van de talrijke feesten uit andere interpretaties, kent de The Great Gatsby in de nieuwe bewerking één groot feest. Hermans: “Het is interessanter om de stilte daarvoor en de leegte daarna goed te laten zien. Dat maakt de eenzaamheid achter al het voorgespiegelde succes goed voelbaar.” “Jay Gatsby is een social climber, een parvenu. Hij maakt deel uit van de hogere klassen, maar hoort er nooit helemaal bij. Dat voel je. Hij deugt niet, is een crimineel en een leugenaar. Ook op de moraliteit van de andere personages valt het een en ander af te dingen. Daisy Buchanan neemt zelden verantwoordelijkheid voor haar daden en ze heeft moeite om zich te binden. Vanwege hun herkenbaarheid ga je desondanks toch van de personages houden.” Servé Hermans. foto Stephan Vanfleteren Hermans koestert vooral een ontmoeting van de twee oude geliefden in het stuk. “In het huis van een neef van hem orkestreert Gatsby alles zorgvuldig, zodat het de sfeer van vroeger oproept. Hij is vooraf bloedzenuwachtig. Samen zijn ze weer even de veertienjarigen van destijds. Tegelijkertijd is er het ongemak. Het is een fantastische scène vol schuld en ontkenning. Met iets kinderlijks en naïefs.” Voor de rol van Gatsby zocht Hermans “iemand die altijd op een heel natuurlijke manier in het middelpunt staat. Geen acteur die dat moet spelen. Acteur Daan van Dijsseldonk vertelde op een gegeven moment dat hij bezig was met opnames voor de serie Smeris en toen viel de naam van Jeroen van Koningsbrugge. Ik dacht: Dat is hem! Dat is Jay Gatsby! Jeroen heerst op een bepaalde manier. De ruimte moet zich tot hem verhouden in plaats van andersom. Dat lukt hem in elke omgeving waarin hij zich begeeft. Of het nu bij opnames van een serie, de muziek of in een show van Linda de Mol is. Jeroen is een soort hybride, heeft iets van een kameleon.” Voor Van Koningsbrugge (46) is het zijn eerste toneelrol sinds 2004, toen speelde hij in Gilgamesj van de Theatercompagnie. “Sindsdien heb ik vooral tv, film en muziektheater gedaan. The Great Gatsby is een beetje terug naar waar ik vandaan kom.” Hermans wist Van Koningsbrugge over te halen tijdens een etentje: “Servé zei dat het of The Great Gatsby met mij zou worden of geen The Great Gatsby.” Lachend: “Maar verder geen druk, hoor! Gelukkig leek het me een leuke klus. Ik had bovendien goede dingen gezien van en gehoord over Toneelgroep Maastricht.” Het mooie van toneel is volgens Van Koningsbrugge “dat je elke avond opnieuw de boog moet maken. De ruimte om vooraf ook langer te repeteren dan bij tv of film is ook fijn. Het geeft ruimte om de diepte in te gaan en ervoor te zorgen dat de teksten echt blijven plakken. In dit geval extra belangrijk, omdat het bij nadere bestudering zo razendknap is geschreven. Geen enkele zin staat er zomaar.” Van Koningsbrugge herkent de thematiek van het stuk in de wereld van vandaag. “Je groter voordoen dan je werkelijk bent is aan de orde van de dag op Instagram en andere social media. Ik ben daar zelf, denk ik, iets te oud en te nuchter voor. Het publiek denkt misschien: ‘Die ken ik’, maar in werkelijkheid kennen alleen een paar heel goede vrienden me echt.” The Great Gatsby van Toneelgroep Maastricht, Theater aan het Vrijthof (28 en 29 februari, 1 maart, 19 mei), De Maaspoort Venlo (28 maart), cultuurcentrum Hasselt (31 maart), Theaters Tilburg (1 april), Parkstad Limburg Theaters Kerkrade (2 en 3 april), De Domijnen Sittard (10 en 11 april), Munttheater Weert (15 april), Chassé Theater Breda (2 mei), Theater De Lievekamp Oss (13 mei), Theater a/d Parade Den Bosch (20 mei), Parktheater Eindhoven (23 mei), Theater Heerlen (31 mei, 1 juni). Meer informatie: toneelgroepmaastricht.nl