Geen Elton John op het Vrijthof

over het reilen en zeilen van zo’n fenomeen. Berg heeft er heel wat op sleeptouw genomen langs de culturele hotspots van Linz. Zo ontmoette hij ook Guido Wevers die hem later uitnodigde om in Maastricht mee te bouwen aan het bidbook, de geloofsbrieven waarmee Maastricht en de Euregio de titel willen binnenhalen. In Linz, een van de succesvollere culturele hoofdsteden van de afgelopen jaren, introduceerde Airan Berg (Tel Aviv, 1961) het project I Like to Move it Move it, waar bijna honderd scholen in de stad en de omgeving probeerden meer creativiteit in het onderwijs te brengen. Berg is een aanhanger van de Britse creativiteitsgoeroe Ken Robinson die vindt dat creatieve ontwikkeling op scholen net zo belangrijk is als lezen en schrijven, en dus ook dezelfde status moet krijgen. Robinson pleit ervoor om in het onderwijs meer ruimte te scheppen voor de fantasie.  Bergs project kan daar een begin mee maken op scholen in de euregio.  “Culturele Hoofdstad gaat niet over Elton John op het Vrijthof. Ik wil dat ouders er achter komen dat Culturele Hoofdstad ook bij de kinderen op school is.” Berg: “Het gaat nadrukkelijk niet om een kunstproject, maar om het stimuleren van creativiteit.  De generaties van na de Industriële Revolutie konden redelijk inschatten wat ze later zouden worden. Maar dat is bij de huidige generatie kinderen een stuk lastiger. De technologische ontwikkelingen gaan zo hard dat we de toekomst over vijf jaar al niet meer kunnen voorspellen. Kijk alleen eens welke mogelijkheden een smartphone biedt. Het is nu al zo dat kinderen 75 procent meer tijd op internet doorbrengen dan volwassenen – terwijl de scholen niet fundamenteel zijn veranderd. Scholen bereiden kinderen voor op banen die nog niet eens bestaan. Om ze voor díe toekomst klaar te stomen, kunnen we proberen hun gevoel voor creativiteit te vergroten zodat ze straks makkelijker kunnen inspelen op die ontwikkelingen.” Volgens Berg werkt het heel simpel: door in te zetten op vooral theater en drama in de klas, hebben kinderen meer plezier op school en pikken ze de reguliere lesstof beter op. “Je ziet dat sommige leerlingen zo aan zelfvertrouwen winnen, dat is althans onze ervaring. Niemand werd er in elk geval slechter van.” Een van de punten waar ook Ken Robinson op hamert, is dat het onderwijs wereldwijd erop gericht is om geen fouten te maken. Zo leiden we ook onze bedrijven, vindt hij. Airan Berg: “We straffen fouten af, maar we zouden het maken van fouten juist moeten stimuleren. Als je niet bereid bent fouten te maken, kom je nooit met origineels op de proppen.” Picasso zei ooit dat alle kinderen worden geboren als kunstenaars. Namens Via 2018 wil Berg uiteindelijk in een twintigtal scholen in de euregio aan de slag. In de Heerlense wijk Zeswegen is hij begonnen op Freinetschool De Piramide en de school voor kinderen van asielzoekers AZL in het Eikenderveld. Als er één school in Zuid-Limburg bekend staat om de zorg voor creativiteit is het de Freinetschool waar het accent ligt op zelfonderzoek en verslaglegging.  Daar is het wellicht minder hard nodig om gas te geven,  maar Berg wilde het project desondanks starten op een school die openstaat voor zijn ideeën. Op alle twintig scholen gaat Berg een trojka van creatieve professionals installeren als artistiek team. Daarin is altijd plaats voor iemand uit de theaterwereld, omdat in zijn ogen theater bestaat bij de gratie van samen voor het voetlicht treden. In Heerlen heeft hij Martina Winkel naar voren geschoven, een oude bekende uit zijn periode in Linz. Ze stond aan de basis van het Weense Theater Ohne Grenzen en is artistiek directeur van Die Macht des Staunens, een internationaal poppentheaterfestival. Haar passie: het traditionele schaduwtheater, dat ze in Indonesië ontdekte. Samen met poppenspeelster Ananda Puijk (Laagland Theater Sittard) en percussionist Wouter Gulikers is ze gedurende acht weken twee keer per week op beide scholen actief. Berg: “Het gaat er om een positief virus te verspreiden. Je moet je voorstellen dat de kinderen van nu in 2018 de jonge kunstenaars zijn die aan Via 2018 vorm zullen geven. Deze kinderen zijn het draagvlak voor culturele hoofdstad.” Dat het project ook start op de Heerlense asielzoekersschool, mag je van Berg gerust als een statement opvatten. “De Culturele Hoofdstad is van iedereen, dat kunnen we niet genoeg benadrukken. Dus niet alleen voor de elite, voor iedereen, ook voor vluchtelingen.” “Het leuke van deze school”, zegt directrice Anja Dijk, “is dat leerlingen ongelofelijk gemotiveerd zijn om te leren. Als je vraagt wat ze later willen worden zeggen ze allemaal dokter, advocaat of professor. De ambities zijn hoog. Dat geldt ook voor hun ouders trouwens. Deze mensen hebben zoveel ellende meegemaakt dat ze zeer gericht zijn op de toekomst, op iets beters.” Dijk: “Als je als samenleving zegt dat deze kinderen leerplichtig zijn, moet je er ook voor zorgen dat ze overal aan mee kunnen doen, dus ook aan zoiets als Culturele Hoofdstad.” Uiteraard is taal het belangrijkste vak op de AZC-school. “Dit kunstproject is ook taal, al bestaat die taal uit expressie en muziek. Onze leerkrachten hebben van Martina en Airan een cursus gekregen. Nu werken we in zeven weken met zijn allen toe naar een gezamenlijk presentatie. Voor ons is dat belangrijk: we hebben hier te maken met een steeds wisselende populatie leerlingen. Van de een op de andere dag kan iemand uitgeprocedeerd zijn en terug moeten naar het land van herkomst. Of moet een kind verhuizen omdat een verblijfsvergunning heeft gekregen. Samenhang is hier erg belangrijk.” Volgens Martina Winkel is het schaduwpoppentheater ideaal voor de kinderen omdat ze zelf een verhaal moeten verzinnen, een theatertje en figuren moeten knutselen en uiteindelijk een verhaal uitbeelden. Veel facetten van het creatieve proces komen zo samen. Martina is nu al happy met de eerste resultaten in Heerlen. Een leerling uit Sri Lanka kwam met bontgekleurde kleden van thuis aanzetten om te tonen hoe het poppentheater in Sri Lanka werkt. Een jongetje maakte een pop naar evenbeeld van zijn gestorven cavia. “Uiteindelijk vertelde hij het verhaal waarin hij de cavia met superbatman door de lucht liet vliegen.” Nadat hij een vinger over zijn lippen heeft gelegd en zo de allerkleinsten tamelijk tot zwijgen heeft gebracht, diept percussionist Wouter Gulikers voor ieder kind een zelfgemaakte shaker uit zijn tas. Op aangeven van Martina, Ananda, Wouter en de docenten schudden de kinderen hun shakers zachtjes omlaag en uitbundig in de hoogte. Het aantal verschillende nationaliteiten is groot, maar iedereen spreekt dezelfde taal. Het is in het klein wat straks de Culturele Hoofdstad in het groot moet zijn. Leerlingen van de AZC-school in Heerlen spelen met schaduwen op de muur. Foto Perry Schrijvers