Hans Lemmen, koorddanser op zoek naar zijn schaduw

elkaar, maar kijk naar Kosovo, Bosnië. De buurman kan je zo de keel afsnijden. Zo is het altijd geweest en het kan zo weer gebeuren.” Ook in de tekeningen en bronzen beelden van Hans Lemmen (Venlo, 1959) is de mens vaak half dier. Zijn werk wordt bevolkt door mensen met hertenkoppen en honden met mensenhoofden. Mensen worden verzwolgen door dieren en andersom. Onder een enigszins onttakeld engelachtig wezen staat doodleuk ‘animal’. Daartegenover staan momenten van liefde, rust en vrede. Man en paard omhelzen elkaar. Een kampeerder komt tot zichzelf in de natuur. Een Limburgse carréboerderij staat als een huiselijke veste in het glooiende land. Vooral de tekeningen zijn een directe afspiegeling van Lemmens kijk op de wereld. “Ik heb altijd getekend. Vroeger beschouwde ik dat helemaal niet als kunst. Het is mijn manier om grip te krijgen op wat er om mij heen gebeurt. In mijn tekeningen zitten heel basale emoties, zoals angst, of de behoefte aan geborgenheid. Bepaalde archetypen komen steeds weer terug – de boom, het huis, het hert, het zwaard – maar dan in mijn eigen omgeving. Ik teken vaak de boerderij die ik vanuit het raam kan zien, of mijn hond. Die zie ik in het echt ook elke dag.” “Tekenen doe ik heel associatief, iedere tekening is het resultaat van honderden kleine beslissingen. Om dat te kunnen, moet ik een bepaalde staat van ontreddering hebben bereikt. Daarom ben ik na mijn tijd aan de Academie in Maastricht ook niet in de Randstad gaan wonen, zoals veel collega’s. Daar gebeurt het misschien, maar ik heb de rust nodig.” Ontreddering? Dat klinkt niet best. “Onthechting is misschien een beter woord. Maar als zo’n periode te lang duurt, slaat de twijfel toe. Je gaat je afvragen: waar doe ik het allemaal voor?” Als tegenwicht stort hij zich van tijd tot tijd in grote projecten in de openbare ruimte. Eén van de bekendste voorbeelden is de bronzen boom die hij bij een Rotterdams winkelcentrum plaatste. Uit de stam steekt een hand die permanent tot 37 graden verwarmd wordt: “Aangenaam!” Dergelijke projecten hebben veel voeten in de aarde: overleg met gemeentes, vergunningen, het regelen van materialen en logistiek. “Als je daarmee bezig bent, verdwijnen de twijfels. Je komt onder de mensen, je wordt meegesleept.” Voorlopig hoogtepunt van zijn opdracht voor het Grensschap Albertkanaal. De geschiedenis van het grensgebied tussen Maastricht, Lanaken en Riemst reikt van de Neanderthalers via de Romeinen, de bloedige Slag bij Lafelt (1747) tot de aanleg van het Albertkanaal in de jaren dertig van de vorige eeuw en de Tweede Wereldoorlog. Behalve historische is het gebeid ook ecologisch en geologisch interessant. Samen met projectbegeleider Bart Vandermeeren uit Hoeselt werkt Hans Lemmen aan veertien sites die de sporen van de geschiedenis in het huidige landschap zichtbaar en voelbaar maken. Terugkerende elementen in deze land art zijn een granieten kei waarin een zitruimte is uitgehakt, een boom die groei en tijdsverloop symboliseert en een ‘Grensschapspaal’, geïnspireerd op de grenspalen uit 1843 die nog in het gebied te vinden zijn. Eén van de blikvangers is de ‘Kesseltse Kip’ (van het werkwoord ‘kiepen’), een kunstmatige heuvel gemaakt met grond uit het Albertkanaal. Lemmen verhoogt die heuvel met nog eens acht meter. Het materiaal is ook nu afkomstig uit het Albertkanaal: van de nieuwbouw van de brug bij Vroenhoven. Het Grensschapproject wordt mede gefinancierd met Europees geld, gericht op de sociaal-economische ontwikkeling van de regio. Toen hij het plan opvatte een gebeeldhouwde mensfiguur op één van de sites te plaatsen (een plan dat om andere redenen niet doorging) moest Lemmen zijn uiterste best doen om aan te tonen dat het hier níet om kunst ging. Hij vindt het een mooie grap: “Volgens Marcel Duchamp is kunst kunst als een kunstenaar het zo noemt. Als een kunstenaar het geen kunst noemt, is het dus geen kunst! En eigenlijk klopt het ook wel. Mijn beelden en tekeningen zijn veel persoonlijker. Die zijn echt van mij. Het Grensschapproject is reageren op de omstandigheden en heel veel organiseren. Maar leuk werk is het wel!” In 2005 maakte Hans Lemmen voor een tentoonstelling in Brussel een bronzen mannetje dat over een stalen kabel loopt. Onder hem, als een contragewicht, hangt zijn schaduw. Het beeld is een prachtige samenvatting van Lemmens oeuvre. De mens is een koorddanser, die van alles met zich meedraagt: zijn schaduw, zijn keerzijde, zijn verleden. Hij komt er nooit van los, maar het houdt hem ook overeind. ‘Untitled’ van Hans Lemmen Hans Lemmen, Sculpturen en tekeningen, Galerie Wansink, Maastricht, van 30 maart t/m 3 mei. www.galeriewansink.nl en www.hanslemmen.nl