Cultuurhuis de Warande in Turnhout opent het cultuurseizoen voor het eerst met een circusfestival, genaamd Plein de Cirque. “Dat we de pijn niet meer verbergen, levert meer empathie op van het publiek.”
Door Laura Mennen
Rondreizende gezelschappen die van stad naar stad trekken om zich daar in een reusachtige, gestreepte tent te presenteren. Het circus is een eeuwenoud fenomeen, maar tegenwoordig veel meer dan acrobaten, jongleurs en clowns die afzonderlijk hun acts doen. Kunsten veranderden in theater en verhalen kregen meer diepgang. Het circus trad letterlijk uit zijn tent.
Alexander Vantournhout (1989) uit Roeselare is zo’n zogenaamde bruggenbouwer tussen circus en dans. Hij deed de internationale dansopleiding P.A.R.T.S. (Performing Arts Research and Training Studios) en studeerde aan de circusschool ESAC (Ecole Supérieure des Arts du Cirque) in Brussel. De Belg is een van de artiesten die tijdens Plein de Cirque die vernieuwde vorm van circus laat zien. Tijdens zijn voorstelling Screws onderzoekt hij met vijf dansers-acrobaten de verhouding tussen een lichaam en een voorwerp. Hoe? Tijdens de show nemen Vantournhout en mede-performers 150 toeschouwers mee langs een parcours. Onderweg komen ze verschillende kleine optredens tegen. Kracht en zwaartekracht spelen een belangrijke rol. Soms gaat het om miniatuurcomposities met objecten, zoals een bowlingbal of ijssteigers, die worden vastgemaakt aan het lichaam om steun of grip te bieden om het evenwicht te bewaren.
Waar zitten de raakvlakken met het circus? “Circus betekent voor mij dat je met behulp van objecten dingen doet die normaal niet mogelijk zijn”, vertelt Vantournhout. “Met twee bowlingballen in mijn handen, spring ik verder dan zonder deze gewichten. Zo verheffen we onszelf tot supermen.”
Het hedendaagse circus is volgens de artiest minder romantisch dan het oude. “In Screws zie je dat de performers bewegen en dansen op ijssteigers op een speciale vloer. Je ziet dat die dingen toch wel erg zwaar en lomp zijn.” Vantournhout vergelijkt het voorbeeld uit zijn show met een act uit een traditionele circusact: de trapeze. “Je ziet bij de artiest niet dat de act oncomfortabel is en het pijn doet wanneer je twee minuten op de trapeze zit. Dat we de pijn niet meer verbergen, levert meer empathie op van het publiek.”
Het nieuwe circus kwam eind vorige eeuw op en is volgens Vantournhout nu populairder dan ooit. “Het traditionele circus was een gesloten kennissysteem. Als je geen familie was dan werd je niet opgeleid tot jongleur. Het ging van vader op zoon. Nu is circus onder meer door Youtube veel toegankelijker geworden. Iedereen die een circusact wil beoefenen, kan dat.”
Zal het hedendaagse circus het traditionele wegdrukken? “Nee”, zegt Vantournhout stellig. “Het circusspectrum is zo groot tegenwoordig: hoe breder, hoe beter. Op die manier vindt iedere toeschouwer de circusvorm die hij of zij mooi vindt.”
Tom Landeloos, theater- en muziekprogrammeur van de Warande, denkt er ook zo over. Tijdens de samenstelling van het programma van Plein de Cirque probeerde hij een zo breed mogelijk aanbod samen te stellen van traditionele en vernieuwende circusvoorstellingen, uitgevoerd door jonge artiesten. “Zo krijgt het publiek een beeld van hoe het circus vandaag de dag eruit ziet.”
Dansgezelschap Panama Pictures speelt tijdens Plein de Cirque een intieme tentvoorstelling waarin circus en dans in elkaar overvloeien. Circustrio Cie Wurst brengt een act met jongleurs en een flinke portie humor; er is een energieke straattheater-act van Compagnie Charlie waarin bokstechnieken zoals de uppercut centraal staan. Cie La Migration presenteert een openluchtvoorstelling waarin circus wordt gecombineerd met beeldende kunst; Cie Les P’tits Bras speelt een show met luchtacrobatiek; en de evenwichtskunstenaars van Cie des Chaussons Rouges presenteren op een hoge stellage een harmonieuze, rustgevende openluchtvoorstelling.
Landeloos noemt het Zwitserse Zirkusspektakel Fahraway als voorbeeld van een circusgezelschap met veel traditionele kenmerken. In Zwitserland reizen de vier artiesten in een omgebouwde tractor van stad naar stad om bezoekers de magie van het circus te laten beleven. “We komen niet uit een circusfamilie, maar dat nostalgische, saamhorige gevoel nemen we wel mee op tour”, vertelt performer Valentin Steinemann (1987). “Als we die magie kunnen overbrengen op het publiek, geeft dat ons energie.”
Tijdens Plein de Cirque speelt Zirkusspektakel Fahraway voor het eerst een voorstelling in België. De show genaamd Wo Ist Toby vertelt het verhaal van een duo dat een voorstelling maakt. Maar alles gaat mis. Op een speelse manier en met verschillende evergreens, zoals jongleren, diabolo en stuntfietsen, vertellen de twee performers het verhaal. Humor, poëtische momenten en interactie met het publiek zijn volgens Landeloos elementen die Wo Ist Toby een intieme, feelgood voorstelling maken.
Plein de Cirque. Op 14 september (17.00 tot 0.00 uur) en 15 september (11.00 uur tot 19.00 uur) in Turnhout. Meer info: warande.be
