Ruim tien jaar geleden vertrok keramiekfabrikant Sphinx uit de Maastrichtse binnenstad. Het monumentale Sphinx-gebouw werd door de gemeente overgenomen voor ruim veertig miljoen euro – een krankzinnig bedrag voor een opknapper, hoe groot en mooi en historisch ook. Deskundigen meenden dat het complex ook na grondige renovatie nooit rendabel geëxploiteerd zou kunnen worden.
Maar de overheid heeft diepe zakken. Anno 2018 is het Sphinx-gebouw het stralende middelpunt én de naamgever van het Sphinx-kwartier waar de stedelijke cultuur en creativiteit de komende jaren de maat moeten slaan. In het hart zit een studentenhotel, op de begane grond komen winkels en horeca, op de verdiepingen erboven bedrijven en appartementen van om en nabij een miljoen euro.
In het door fotograaf en oud-werknemer Henk Houben samengestelde boek Sphinx blijft de schimmige deal van veertig miljoen onbesproken, net als de door Sanitec, de Finse eigenaar van Sphinx, niet nagekomen afspraken. Houbens sfeervolle fotografie wordt afgewisseld met teksten, gedichten en historische terugblikken. Veel nostalgie en melancholie dus. Van de dienstdoende wethouder wordt parafraserend gezegd dat ten tijde van de deal met Sanitec voor hem al duidelijk was “dat Sphinx het niet zou gaan redden.”
De wethouder was trouwens niet de enige die wist dat Sanitec de stad met een vervangende nieuwbouw twee kilometer verderop een fopspeen voorhield. Al bij de opening door koningin Beatrix van deze “modernste sanitairfabriek ter wereld” wisten tal van genodigden dat dit staaltje high tech binnen een jaar weer dicht zou gaan en dat de eigenaren van Sanitec er met de veertig miljoen vandoor waren. Ze lieten het gebeuren.
Sphinx Sanitair is weg uit de stad. Wat resteert is een met veel gevoel voor traditie gerenoveerd fabriekscomplex en het boek van Henk Houben. Gelukkig hebben we de foto’s nog.
Henk Houben, red, Sphinx. Uitgegeven in eigen beheer. henkhouben.nl
