In een omgebouwde stadsbus toerde Mariël Vaartjes langs straten en pleinen. Nu verkiest ze een verzorgingshuis boven een podium in een donker zaaltje. “Als je je eigen angsten onder ogen durft te komen, word je gelukkiger.”

Arts zonder grenzen worden. Of flying doctor. Dat was de droom van Mariël Vaartjes nadat ze op de basisschool tv-beelden zag van overstromingen in Mozambique. Ze besloot geld in te zamelen, onder meer door het opvoeren van een zelf bedacht toneelstuk.

Uiteindelijk werd Mariël Vaartjes (Groningen, 1983) een sociaal betrokken theatermaakster. “Dat klinkt logischer dan het is”, vertelt ze. “Na het gymnasium zou de universiteit vanzelfsprekender zijn geweest. Maar ik wilde op mijn sterfbed geen spijt hebben en besloot heel blue auditie te gaan doen bij de Toneelacademie Maastricht.” In 2006 studeerde ze er af als regisseur.

Met twee medestudenten richtte ze Theatergroep De Bus op waarmee ze door Nederland, België en Duitsland toerde. Er volgden projecten met en voor straatkinderen in Honduras, tweede generatiejongeren met een oorlogstrauma in Bosnië en ex-kinderarbeiders in India. “Sociaal plus artistiek plus reizen is de perfecte combi”, vindt Vaartjes. “Ik wil het theater naar de mensen brengen, drempels van een donker zaaltje weghalen en de dialoog aangaan. Als een theatraal antropoloog.“

De voorstelling Alice, die ze in 2014 maakte met Toneelgroep Maastricht, is een goed voorbeeld. “Alice gaat over ouder worden. Iedereen wil oud worden, maar niemand wil het zijn. Ik wilde laten zien hoe het is om te leven in die glazen stolp, en hoe wij daarmee omgaan. Biotopen onderzoeken en verwerken tot een theaterervaring.” Alice werd een theatrale wandeling waarbij het publiek, zo’n veertig mensen per voorstelling, met een koptelefoon op door het verzorgingshuis dwaalt. Behalve interviewfragmenten hoorde je daarin ook de stem van de bejaarde Alice in Wonderland. “Dat is confronterend. Want Alice, dat is de dood als goede vriend die er altijd is en die dag zegt als je naar buiten loopt.”

Bij het professionaliseren van haar bedrijfje wordt ze financieel gesteund door Via Zuid, talentontwikkelaar voor podiumkunsten. Ze ervaart het als “een enorme luxe die me in staat stelt mooie dingen te doen die uiteindelijk ook iets opleveren.” Inmiddels werkt ze, voor het eerst, in opdracht. Voor zorgverlener Sevagram maakte ze, samen Cultura Nova, het stuk De Mijne. In totaal komen er twintig voorstellingen voor bewoners van de Sevagram zorglocaties en ouderen uit de buurt. Vaartjes speelt zelf de hoofdrol. “Het gaat over de betekenis van tijd als je oud bent. De tijd vliegt maar de dagen gaan traag. Daarbij komt nog de kracht van de herinnering en afscheid durven nemen. Ik heb gesprekken gevoerd met oud-mijnwerkers en ouderen. Dat proces is even belangrijk als het eindresultaat. Als je je eigen angsten onder ogen durft te komen, word je gelukkiger. Ik ben een rijk mens.”

De Mijne door Mariël Vaartjes. Op 29 en 30 augustus tijdens theaterfestival Cultura Nova. cultura-nova.nl voor de reprise van Alice dit najaar: sevagram.nl

Boven: Mariël Vaartjes: theatraal antropoloog. Foto: Rik Engelgeer.