Als Antwerpse puber negeerde hij zijn vader, vertrok naar het buitenland en maakte naam als fotograaf. Vooral zijn kleurenfotografie was grensverleggend. Noteer in uw agenda: tot half april is het werk van Harry Gruyaert te zien in Helmond. 

Lange tijd was zwart-wit het summum van de kunstfotografie. Kleurenfotografie werd geassocieerd met ansichtkaarten en met vals spelen, omdat de kleuren werden gemanipuleerd. Klassieke zwart-witfotografen vonden kleur vaak plat en kitscherig. 

Harry Gruyaert (Antwerpen, 1941) stamt uit een gezin met zes kinderen. Er heerste een ijzeren hiërarchie. ‘Eerst God, dan de paus en dan mijn vader’, zei hij in oktober 2019 in het Nederlandse kunstprogramma Close Up. Wat God en de paus ervan vonden is niet bekend, Harry’s vader maakte al snel duidelijk dat hij niet wilde dat zijn zoon fotograaf werd. Hij trok er zich niets van aan. Gruyaert: ‘Ik ben zo snel mogelijk na mijn studie weggegaan, omdat er in die tijd in België heel weinig interessante dingen te doen waren op het gebied van film en fotografie.’ 

Las Vegas airport, Nevada, USA, 1982 © Harry Gruyaert / Magnum Photos

Wanneer hij met zijn camera de wereld intrekt, blijkt hij te beschikken over een uniek oog voor kleur. De gave stelt hem in staat stelt schoonheid te ontdekken op de meest onverwachte plaatsen: van landschappen in afgelegen gebieden van Marokko tot stadse taferelen in de achterbuurten van Parijs. 

Bij fotopersbureau Magnum ontwikkelt Gruyaert zich tot een internationaal bekende fotograaf. Het meesterlijk gebruik van kleurenfotografie, met zijn geliefde Kodachrome-film, werd zijn handelsmerk. Elke foto onthult een eigen universum, opgebouwd met een feilloos gevoel voor kleur, licht en compositie.

Moskou, Rusland, 1989 © Harry Gruyaert / Magnum Photos

Gruyaerts fotografie van alledaagse taferelen en kustlandschappen ademt vervreemding en vluchtigheid. Zijn poëtische vertelkracht komt goed tot zijn recht in reeksen als Rivages (2003), met beelden waarin de horizon en de zee centraal staan, en East End (2017) waarin hij het kleurenpalet van Moskou in 1989 contrasteert met dat van Las Vegas en Los Angeles in 1981.

Gezichten zijn veelal niet zichtbaar, de sfeer van het beeld wordt bepaald door een spel van kleur en licht.

Toch vergeet Gruyaert zijn thuisland niet. Steeds vaker keert hij terug om fotoseries te maken, gepubliceerd in boeken als Made in Belgium en Roots. ‘Het heen en weer gaan heeft me ook geholpen om in België te gaan kijken naar een soort van banaliteit. En vulgariteit. Met interesse, en met een soort afstand, een soort humor.’

Zijn Belgische wortels zijn ook terug te zien in zijn oog voor het surreële. ‘Voor mij is het surrealisme, de verrassing, heel belangrijk’, zei hij in Close Up. ‘Het absurde trekt me altijd heel erg aan, in België is het sterker dan elders. Dingen komen op de meest mysterieuze manier samen. Ergens heeft alles gewoon zin, maar je begrijpt niet waarom.’

Harry Gruyaert Retrospective. Van 29/9 t/m 11/4 in Museum Helmond. museumhelmond.nl