Chef-dirigent Dmitri Liss en slagwerker Han Vogel van de philharmonie zuidnederland praten het publiek bij over de Tweede van Sibelius alvorens de symfonie te laten klinken. “Als je meer over de achtergrond van een werk weet, ga je er ook heel anders naar luisteren.” Door Mark van de Voort
Klassieke muziek is hot. Nederlandse klassieke musici excelleren wereldwijd en tv-shows als De tiende van Tijl en Podium Witteman ruimen flink de tijd in voor serieus klassiek. Aan het begin van de 21e eeuw blijkt klassieke muziek vooral muziek van en voor de toekomst. Symfonieorkesten koesteren de volle schatkamer aan composities die ze beheren. Daar hoort ook de toegenomen verantwoordelijkheid bij om je publiek zo helder en hartstochtelijk mogelijk te informeren.
Bij philharmonie zuidnederland zijn ze niet bevreesd om te onderzoeken hoe ze hun publiek het beste kunnen bereiken. In de Tilburgse Concertzaal lanceert het orkest een nieuw initiatief onder de titel Meesterwerk Centraal. Daarin presenteren chef-dirigent Dmitri Liss en presentator/philharmonie-slagwerker Han Vogel de Tweede symfonie van Jean Sibelius. “In Tilburg zijn ze altijd geïnteresseerd in andere concertideeën om klassiek te presenteren. Het traditionele format van ‘ouverture-concerto-symfonie’ kan dan plaats maken voor een concertavond waarop één meesterwerk zeer uitgebreid centraal staat”, vertelt Jos Roeden, artistiek programmeur bij de philharmonie zuidnederland. “In deze tijd vol korte spanningsbogen en afleiding mag je je gerust afvragen hoe je de aandacht van het publiek het best kunt vangen. We hebben namelijk een schitterend muziekrepertoire tot onze beschikking.”
De philharmonie zuidnederland is ook gestart met de serie i-Classics. Een serie concerten in onder meer de fraaie industriële omgeving van de Tilburgse Koepelhal. Klassieke muziek wordt dan gekoppeld aan theater, film of mode. De serie waaiert ook uit over andere steden. Zo worden de nieuwjaarsconcerten van de philharmonie (van 4 tot en met 6 januari) begeleid door films van de Brabantse regisseurs Paul en Menno de Nooijer. “De i-Classics concerten waren eerst gericht op studenten, maar we hebben gelukkig gemerkt dat een veel breder publiek erin geïnteresseerd is”, weet Roeden.
Tilburg loopt ook voorop met het pilotconcert van Meesterwerk Centraal. Nieuw is het idee niet. Zo heeft het Concertgebouworkest Amsterdam de serie Essentials waar presentator Thomas Vanderveken de symfonische meesterwerken toelicht. Maar de philharmonie wil er wel een persoonlijke draai aan geven. “Dmitri Liss is een gevoelsmens met een uitgesproken smaak. Zo ligt de Tweede van Sibelius hem nauw aan het hart. Presentator Han Vogel is een fantastische verteller en samen voeren ze het publiek door de symfonie. Een pianist begeleidt het stel en laat desgevraagd essentiële symfoniefragmenten horen. Toepasselijke projecties verhelderen het verhaal. Ik zie zo een aantal schitterende Scandinavische landschappen voor me.”
Han Vogel is de gedroomde presentator voor dit nieuwe concertformat. Een spontaan en bovenal relaxt spreker die menig concert van de philharmonie van levendige achtergrondinformatie voorziet. “Je kruipt als ware in de huid van de componist”, legt Vogel uit. “Waarom staan die noten daar, en wat bedoelt de componist daar mee? Muziek is nooit zomaar opgeschreven. Een componist wil altijd iets uitdrukken, kijk maar naar Mahler. Sommige luisteraars willen alleen de muziek laten spreken. Die is al sterk genoeg. Maar ik denk daar anders over. Als je meer over de achtergrond van een werk weet, ga je er ook heel anders naar luisteren.” Ter voorbereiding duikt Vogel grondig in de partituur van Sibelius’ Tweede. “Hoe langer je met zo’n stuk bezig bent, hoe meer verdieping het oplevert.”
Presenteren zit in zijn bloed. “Het is spontaan gegroeid. Ik heb een tijdje amateurorkesten gedirigeerd en toen wilde ik al mijn verhaal kwijt aan de mensen. Zo’n tien jaar geleden heb ik met een aantal orkestcollega’s een presentatiecursus gevolgd in mediapark Hilversum bij onder anderen Judith Bosch. Ik ben het blijven doen. Voor veel collega’s is die dubbele focus op musiceren en presenteren best lastig. Ik kan gelukkig de rust vinden om zowel slagwerk als presentatie op me te nemen.”
Voor de philharmonie zuidnederland is Meesterwerk Centraal sowieso een interessant project. Het orkestbestuur heeft dit voorjaar initiatief genomen tot de oprichting van de Maastricht Centre for the Innovation of Classical Music. Roeden legt uit: “Aan de Universiteit Maastricht wordt nu wetenschappelijk onderzoek verricht naar nieuwe presentatievormen voor klassieke muziek. Als een soort ‘academisch’ orkest gaan we ideeën uitproberen. In 2019 worden de eerste onderzoeksresultaten in praktijk gebracht.”
Het concertavontuur stopt daar niet. Naast het Meesterwerk Centraal-concert in Tilburg, voert de philharmonie Sibelius ook uit in Eindhoven (24 februari) en Maastricht (25 februari). Daar wordt de symfonie gekoppeld aan eigentijds werk van Canadees Christos Hatzis en een compositieopdracht voor de Noorse gitarist Stian Westerhus. “Een ras-musicus die grote indruk op ons maakte tijdens festival November Music”, weet Roeden. “Hij schrijft speciaal een werk voor blazers en sologitaar. Ook met modern repertoire wil het orkest contrasten blijven opzoeken en een nieuw verhaal vertellen.”
Meesterwerk Centraal, philharmonie zuidnederland. Presentatie Dmitri Liss en Han Vogel op vrijdag 23 februari om 20.30 uur in Concertzaal Tilburg. philharmoniezuidnederland.nl
