Wie binnengaat in Museum Kolumba in de binnenstad van Keulen, komt in een andere wereld. Weg zijn het geraas van de stad, de winkels, de auto’s. Hier heerst stilte. De hoog oprijzende wanden in stemmige tinten, de zorgvuldig gekoesterde leegte en de kloosterlijke lichtinval laten er geen twijfel over bestaan: dit is een plek van bezinning, een Ort der Nachdenklichkeit.

Kolumba is de nieuwbouw van het Aartsbisschoppelijk Museum. Het is genoemd naar de St. Kolumba, de grootste parochiekerk van het middeleeuwse Keulen. Tijdens de laatste oorlog werd de kerk vrijwel met de grond gelijk maakt. De ruïnes zijn nu onderdeel van het museum en via een eigenzinnig zigzaggende loopbrug te bezichtigen.
Architect van Kolumba is de Zwitser Peter Zumthor (1943), bekend van onder meer het Kunsthaus Bregenz en de Termen in Vals in Oost-Zwitserland. Het gaat Zumthor nooit om het mooie ontwerp op zich. Hij denkt vanuit het gebruik van het gebouw, de vorm komt dan als het ware vanzelf. Dat herinnert aan de stelregel ‘vorm volgt functie’, maar veel meer dan de grote modernistische architecten betrekt Zumthor ook de wisselwerking met de omgeving, de zeggingskracht van materialen en het licht in zijn ontwerpen. In een lezing in 2003 sprak hij zelfs over de klank en de temperatuur van de ruimte die hem naar de juiste vorm leiden. Enige zweverigheid is Zumthor niet vreemd. Als ik ook eens een etiket mag plakken, dan zou ik hem een holistisch functionalist noemen.
De schitterende collectie van het museum combineert oud met nieuw. Middeleeuwse houten kruisen en devotiebeelden worden gepresenteerd naast werk van nu. Soms, zoals in het geval van Andy Warhol, is de combinatie te direct en suggereert betekenissen die er niet zijn. Maar vooral in de grotere zalen werkt het. Ook hedendaagse kunstenaars als Antoni Tàpies, Jannis Kounellis en Eduardo Chillida is het er uiteindelijk om te doen het aardse te ontstijgen en een glimp van het hogere op te vangen.
Geheel volgens de opvattingen van Zumthor draagt het gebouw krachtig bij aan het gevoel van onthechting. De vloeren en trappen liggen iets los van de wanden, alsof je wordt opgetild. En op de tweede verdieping openen zich onverwachts enorme ramen. Ver beneden je wemelt de stad.
Kolumba biedt niets minder dan een religieuze totaalervaring. Zelfs de toiletten met hun grijze vloeren, hoge donkere wanden en felle uitlichting houden het sacrale karakter vast. Het is bijna te veel van het goede.

Kolumba, Kunstmuseum des Erzbistums Köln. Dagelijks behalve dinsdag, 12-17 uur. Zie www.kolumba.de.