Er is geen ontlezing, en het gaat ook niet slecht met het boek. Zegt André Stikkers van Boekhandel Adr. Heinen in Den Bosch. “Het is de wet van de getallen: er moeten genoeg passanten zijn om de zaak rendabel te houden.”

“Ik geloof niet in ontlezing.” André Stikkers van boekhandel Adr. Heinen in Den Bosch wil het maar gezegd hebben. Er wordt nog steeds veel gelezen onder jongeren, zegt hij, de young adults is een serieus te nemen groep onder zijn klanten. Met dank aan J.K. Rowling, de schrijfster van de Harry Potter-boeken die deze trend gerust op haar naam mag zetten. Zoals we aan Dan Brown de opmars van de historische boeken danken.

Het is niet de ontlezing of de in zijn groei alweer stilgevallen e-reader die de boekhandel in het defensief heeft gedrongen, maar de strijd tegen het internet, zegt Stikkers. Het beste antwoord op de webwinkel, behalve toegewijd en belezen personeel, is volgens hem het assortiment. Je moet als boekhandel alles in huis hebben. “Is een boek niet op voorraad, dan bestelt de klant het diezelfde avond thuis op de bank.”

Inkopen doen via internet is een maatschappelijke trend die vele malen groter is dan de boekenmarkt. Stikkers: “Onze associatie met de gang naar de winkel is aan het verdwijnen. Misschien is de binnenstad als winkelconcept wel achterhaald. Door onze inkopen op internet te doen, helpen we er met zijn allen wel aan mee.”

Boekhandel Adr. Heinen werd in 1912 opgericht toen de naamgever de zaak overnam van Josef Loretz. Ook diens winkel stond in de Kerkstraat, al sinds 1863, de boekhandel zit intussen 160 jaar op dezelfde plek in hartje Den Bosch. Adriaans broer Marius zette de zaak voort, diens zoon Ad verkocht de zaak in 1994 aan Ton Meulman, die het bedrijf verbouwde, uitbreidde en automatiseerde. Sindsdien biedt Adr. Heinen zijn boeken aan in drie aan elkaar geschakelde panden, over drie verdiepingen. Het assortiment beslaat 45.000 titels, er werken twaalf mensen (acht voltijdsbanen) op 450 vierkante meter winkeloppervlak, inclusief lunchroom. Dat maakt de zaak zeldzaam compact, en zorgt, niet onbelangrijk, voor een grote omzet per vierkante meter.

In 2010 ging Heinen op in de ambitieuze Selexyz-keten, om vier jaar later mee ten onder te gaan in het echec met opvolger Polare. Zoals de meeste aangesloten winkels ging Adr. Heinen zelfstandig verder, onder de oude naam. Samen met een stille vennoot en cultureel centrum Verkadefabriek nam winkelmanager André Stikkers de doorstart voor zijn rekening. De aan de Verkadefabriek gelieerde Koekjesfabriek exploiteert sindsdien een lunchroom bij de boekhandel.

Het was een pijnlijke periode, maar verwacht van Stikkers geen klaagzang over de Selexyz/Polare-periode, ook al daalde de omzet in zijn zaak tussen 2008 en 2014 met een miljoen euro. “De val van Polare werd niet veroorzaakt door mismanagement. Ze hebben verzuimd het hoofdkantoor af te slanken, dat klopt. Maar de sterk dalende omzetten werden veroorzaakt door de financiële crisis. In 2013 klauterden we alweer uit het dal. Voor Polare was het toen te laat, er zat te veel externe financiering in.”

“Met het boek op zich gaat het goed”, benadrukt Stikkers. “Het is de fysieke boekhandel die het moeilijk heeft.” Alleen boekhandels met een groot assortiment, gelegen op een A-locatie, zullen overleven. “Hartje stad is zowat de enige plek waar een boekhandel nog kans van slagen heeft. Het is de wet van de getallen: er moeten genoeg passanten zijn om de zaak rendabel te houden. In cijfers: mits hij twee miljoen euro bruto-omzet heeft. Hij moet ook niet te specialistisch zijn. Je moet iedereen kunnen bedienen, ook de mensen die om een kinderboek of een dieetboek komen, of een boek van Gijp.”

Zeker, de tijden dat je met een boekhandel goud geld verdiende, zijn voorbij. Toch heeft Stikkers (63) ook als mede-aandeelhouder geen zorgen over het voortbestaan van de zaak. “Ik doe dit werk met veel plezier. Ik ga als een gelukkig mens naar bed en sta als een gelukkig mens weer op.” Sinds de verzelfstandiging in 2014 is er naar zijn zeggen elk jaar sprake van omzetgroei, met het Jeroen Bosch-jaar 2016 als uitschieter. “We hebben toen ongelooflijk geplust, zeker tien procent. Terwijl we niet eens de hofleverancier van het museum waren. De toeloop van toeristen in de winkel was enorm.”

Sinds hij als peuter met zijn moeder de inmiddels verdwenen boekwinkel van Annemie Moors, in de Bossche binnenstad, binnenliep, is Stikkers verslingerd aan boeken. “Het was denk ik de geur van de boeken die het deed. Ik heb begrepen dat het niet zozeer het papier, maar de inkt is die daarvoor zorgt.” Als jongeling was hij verslingerd aan de Arendsoog-reeks en, nog meer, aan Wipneus en Pim. Tegenwoordig leest hij zowel non-fictie, zoals Tegen de terreur van Beatrice de Graaf, Sapiens van Yuval Noah Harari of De zijderoutes van Peter Frankopan, als fictie. Recente favorieten zijn Veracruz en De uitvinding van de wereld van Olivier Rolin.

Wat hij zou doen, als hij minister was, om het lezen van boeken een impuls te geven? “Het zijn de leraren die het enthousiasme terug moeten brengen. De zorg voor goed onderwijs is zó wezenlijk. Het vertellen van verhalen, het overdragen van de geschiedenis in woorden, met 26 letters is daar zo veel moois van te maken. Ik hoor te vaak van kinderen dat ze iets ‘moeten’ lezen.”

Dit is de negende aflevering in een reeks van twaalf over boekhandels in tijden van internet en ontlezing.