Schrijfster, tekenaar en performer Joke van Leeuwen is op 13 april te gast op de Avond van de Poëzie in Landgraaf. “Wat niet doorsnee is, noemen we weer veel te gauw elitair.”
Een weerwoord tegen de tijdgeest
Lees je met plezier op zo’n poëzieavond?
,,Optreden biedt een mooi tegenwicht tegen het alleen thuis zitten. Het beeld van een gedicht op papier valt weg, wat niet geheel onbelangrijk is, maar daar staat tegenover dat je het rechtstreeks kan brengen. Dat kan een meerwaarde geven als je het met plezier en overtuiging voordraagt.”
Heb je voor dat soort avonden een vast programma?
,,Ik probeer een mengeling te maken van poëzie uit de bundels en gedichten die wat meer geschikt zijn voor performance. Meestal begin ik wat zwaarder en eindig ik meer entertainend.”
Schrijf je gedichten met in het achterhoofd het idee dat ze je wel eens voor zou moeten dragen?
,,Nee, meestal merk ik in de praktijk dat gedichten zich goed laten brengen. “
Je bent vaker te gast geweest op het festival in Landgraaf. Wat is er speciaal aan?
“Wat ik leuk vind is dat ze een link met de omgeving proberen te leggen. De laatste keer dat ik er was, speelde bijvoorbeeld een plaatselijke fanfare, en die zijn doorgaans van hoog niveau. Het is niet te massaal, er heerst een bepaald soort intimiteit.”
Dezer dagen ben je erg veel op pad. Ligt het schrijven dan stil of doe je dat tussen de bedrijven door?
“De maand maart is wel erg druk. Ik werk projectmatig en in periodes. Poëzie schrijf ik soms tussendoor maar als er een bundel aankomt, dan richt ik me daar helemaal op. Vorige zomer werkte ik aan een boek voor volwassenen. Ik zocht eigenlijk naar meer combinatie tussen tekst en beeld. Zo kreeg ik het idee voor een non-fictieboek. En dan ga je weer mijmeren. Momenteel ben ik bezig met een opdracht voor een festival in Brussel rond Billie Holiday. En daarna volgt weer iets van de lange adem.”
Schrijf je gemakkelijk in opdracht? Je schreef het Stadsgedicht voor de gemeente Genk?
,,Voor dat gedicht ben ik naar Genk gegaan, heb de cité´s bezocht, ben in de bieb gaan kijken. Zelf heb ik in Kerkrade en Maastricht gewoond dus ik ben wel bekend met de mijngeschiedenis en hoe niet alleen Genk na de sluitingen een nieuwe toekomst moest vinden.”
Je grossiert in griffels, prijzen en nominaties. Hoeveel succes kan een mens hebben?
“Het is altijd mooi. Het is een erkenning van kwaliteit.”
Toen Kees Fens je jaren geleden belde om je te vertellen dat je de Theo Thijssenprijs zou krijgen, zou je gereageerd hebben met een afgemeten ‘o leuk’.
,,Met dat soort dingen moet je wel oppassen. Fens overdreef. Al jaren staat in allerlei eindstudies dat ik iets gezegd zou hebben in de trant van: ‘Als ik maar lol heb bij het schrijven; de kinderen kunnen me niks schelen’. Zoiets blijft je achtervolgen. Maar het is fijn dat ik gewaardeerd word in mijn eeuwige drang om iets te maken.”
Nu was je genomineerd voor de zeer prestigieuze internationale Astrid Lindgren Award.
“Ik ben nuchter genoeg om me te realiseren dat er voor die prijs een stuk of honderd schrijvers wereldwijd genomineerd waren. Het is een opsteker alhoewel ik er niet op rekende dat ik de prijs kreeg. Wat me wel opvalt, is dat het de laatste jaren beter gaat met mijn boeken in Vlaanderen en Duitsland dan in Nederland waar de meisjesboeken de markt domineren.”
Wat bedoel je precies met meisjesboeken?
“Zowel veel pubermeisjes als veel volwassen vrouwen lezen ‘chick lit’, oftewel een soort meisjesboeken. Nog maar pas een halve eeuw geleden zijn we juridisch en maatschappelijk volwassenen verklaard. Ik vind het vervreemdend dat dit soort boeken weer overheersend zijn geworden. Los daarvan beweerde recensent Pjotr van Lenteren eens in de Volkskrant dat boeken die de staatsprijs kregen niet door kinderen werden gelezen. Terwijl ik jaar in jaar uit kinderen die niet van lezen houden, heb geënthousiasmeerd, en ik regelmatig van ouders te horen kreeg dat kinderen door mijn boeken het plezier van het lezen te pakken kregen. Maar dat gaat meer over het veel te gauw elitair noemen van wat niet doorsnee is.”
Wacht even, je voelt je toch niet miskend?
,,Welnee, daar heb ik het niet over. Ik heb het over een andere tijdgeest en de gevolgen daarvan. Als je nu aan kinderen vraagt wat ze willen worden, gebeurt het nogal eens dat ze geen beroep noemen, maar zeggen: beroemd. Je kunt hen dat niet verwijten, het zijn de volwassenen die hen ermee overvoeren. Door al die soaps en door Idols zie je soms ook dat in de theaterwereld de hoofdrollen niet meer gaan naar de beste acteurs maar naar tv-bekendheden. Met als gevolg dat de bijrollen dan kwalitatief beter bezet zijn dan de hoofdrollen. Toneel wordt ook in veel theaters nog maar moeilijk verkocht. Momenteel speel ik, als herintreedster, in Vlaanderen EN/EN, een cabaretesk programma, samen met de Bosnisch-Limburgse gitarist-zanger Mario Paric. Het is nog afwachten of er in Nederland belangstelling voor zal zijn.”
Kun je als schrijfster de tijdgeest beïnvloeden?
“Je kunt er hooguit op je eigen manier een weerwoord aan geven. Ik heb nu bijvoorbeeld net een boek af over kijken. Beeld is allesbepalend geworden, dus heeft het zin daarover na te denken, ook als je een kind bent.”
e merk je de verschillen tussen Nederland, België en Duitsland?
,,Wat me bijvoorbeeld opvalt is dat er in Vlaanderen meer plaats is voor experimenteel illustreren en dat men daar trots op is. Een boek als Kweenie heeft in Nederland niet veel gedaan, al had het goede recensies, maar in Duitsland eindigde het in de eindejaarslijstjes.”
Hoe verklaar je dat dan?
,,Ik ben geen wetenschapper. Ik merk dat en denk hé! Ik denk dat we een cultureel probleem hebben, dat in Nederland nog wat sterker speelt, omdat het vergeleken met de omringende landen wat trendgevoeliger is.Het overheersende marktdenken heeft toch iets kapot gemaakt.”
