Van wetenschap naar design
Joris Laarman (1979) heeft maar twaalf exemplaren van zijn Bone Chair gemaakt, de stoel die hij al weer vijf jaar geleden ontwierp.. Toch is dit ontwerp een designklassieker. Laarman ontwikkelde de stoel met behulp van software uit de auto-industrie. De vorm is ontleend aan het groeipatroon van botten. Dankzij een complexe computerberekening kan Laarman een stoel ontwerpen met een optimaal materiaalgebruik en de grillige vormstructuur van menselijke botten. De constructie wordt dikker of dunner op plekken waar er meer of minder kracht op staat. Botten groeien volgens hetzelfde principe. Met dit ene ontwerp slaat Laarman, drie jaar eerder cum laude afgestudeerd aan de Design Academy Eindhoven, een brug tussen wetenschap, kunst en alledaagse gebruiksvoorwerpen.
De wereld staat voor ingrijpende veranderingen het komende decennium. Nieuwe digitale productiemethodes maken het mogelijk om een compleet nieuw soort producten te ontwerpen. Onder de noemer Joris Laarman Lab kiest de Amsterdamse ontwerper ervoor om een actieve rol te spelen in deze veranderingen. Door de complexe technologische innovaties ook toe te passen in de productie van kunstzinnige unica’s in zijn experimentele werkplaats, heeft hij zich geheel op eigen kracht onttrokken aan de dwingende regels van de designindustrie. Van de Bone Chair produceert hij diverse gelimiteerde edities in hoogwaardige materialen als wolfraam, vernikkeld staal en gietaluminium. Met de inkomsten van de stoel bekostigt hij zijn experimentele projecten.
Wat Laarman doet, is dorre wetenschap vertalen naar functionele objecten die mensen kunnen begrijpen en zelfs koesteren door een intrigerende schoonheid. Zijn afstudeerproject was de – in het Cuypershuis getoonde – Heat wave, een radiator van beton die zich als een zwierige klimop tegen de wand slingert. Het idee is heel simpel: door de grillige vorm wordt er meer warmte afgegeven, en beton houdt warmte lang vast. Tegelijkertijd is het barokke product een statement tegen de gangbare designopvatting waarin zelfs voor functionele decoratie geen plaats is.
Tegelijkertijd heeft zijn werk een conceptuele diepgang. Al in 2007 – de markt voor gelimiteerd design is dan nog pril – ontwerpt hij Limited, een serie aardewerken vazen waarvan bij de productie de mal steeds verder afbrokkelde waardoor de vazen steeds imperfecter werden. Na 24 exemplaren is de mal zo aangetast dat deze onbruikbaar is. Het is de eerste gelimiteerde oplage die écht gelimiteerd is. Niet alleen is elke vaas anders, de hele collectie is uniek. Deze vazen kunnen nooit meer gemaakt worden, want er is geen mal meer.
Laarman schuwt ook niet de controverse. In 2011 ontwerpt hij met wetenschappers van de Technische Universiteit Twente In Vitro, een lampje met een lichtgevend membraam van levende cellen, genetisch gemodificeerd met het gen van vuurvliegen. De lamp heeft in principe geen stroom nodig om licht te geven en is ook nog eens biologisch afbreekbaar. Maar het gebruik van levende cellen komt hem op kritiek te staan van activistische ethici.
Als een van de weinige ontwerpers van zijn generatie slaagt Laarman erin producten te ontwerpen die visionaire functionaliteit en innovatief materiaalgebruik koppelen aan een poëtische vormtaal en een eigenzinnige esthetiek. Daarbij maakt hij gebruik van geavanceerde en innovatieve productiemethodes, zoals 3D-printen en het gebruik van levende organismen. Tegelijkertijd hebben zijn ontwerpen een doordachte schoonheid. De jonge ontwerper wordt daarbij voortgedreven door nieuwsgierigheid en durf. Zijn werk is een belofte van een nieuwe toekomst vol producten die verwonderen.
Uit het juryrapport:
Joris Laarman combineert zijn aandacht voor schoonheid met nieuwe productieprocessen. De uitvoering van de ontwerpen is high tech maar levert ondanks de conceptuele aanpak poëtische producten op. Functionaliteit koppelt hij aan overdadig geornamenteerde vormen. Laarman speelt met toekomstige productieprocessen en is experimenteel. Kunst en wetenschap brengt hij bijeen en loopt daarmee vooruit op de trend voor de toekomst.
