Boekhandel Dominicanen in Maastricht beleefde bange maanden na het faillissement van ‘moederbedrijf’ Polare. Na een succesvolle crowdfunding moet de boekenzaak nu op eigen benen verder. Manager Ton Harmes over tragedies, toverformules en toekomst.
Was dit het begin van het einde? Ton Harmes (62) vreesde even het ergste toen boekhandel Polare Dominicanen op 27 januari om zes uur ’s avonds de zware stalen toegangsdeuren sloot. “Ongelofelijk triest. Het druiste tegen alle gevoel in. Waar nog water stroomde, werd de kraan dichtgedraaid. Terwijl de kosten doorliepen, kwam er vanaf dat moment geen geld meer binnen. We waren nog wel aan het werk, maar het had vooral het karakter van ‘Wat zullen we nu weer eens gaan doen?’. Dan gingen we de bovenkant van de boekenkasten afstoffen.”
De sluiting van de Polare-winkels – die middag aangekondigd – was nodig om te voorkomen dat leverancier Centraal Boekhuis zijn eigendomsvoorbehoud ten uitvoer kon leggen en de winkels leeg zou halen. Polare-eigenaar ProCures kocht tijd, maar het faillissement van de boekhandelketen was onafwendbaar. De winkels gingen weer open, maar in afwachting van een eventuele doorstart kwam er geen nieuwe voorraad en werden tijdens de Boekenweek geen geschenken uitgedeeld.
Harmes had toen alweer goede hoop. “Eigenlijk al tijdens de surseance kreeg ik het idee dat er hoe dan ook iets ging gebeuren.” Vrij snel werd duidelijk dat het voor Maastricht een verzelfstandiging moest worden. Harmes nam zelf het initiatief. “Ik zit 32 jaar in het boekenvak. Zelf ondernemer worden schiet wel eens door je hoofd. Maar het was nooit een reële mogelijkheid. Nu wel. Door het faillissement hoefde er alleen voor de voorraad en goodwill te worden betaald.”
En zo stak Harmes zelf geld in de doorstart van Dominicanen. Verder vond hij een aantal grote financiers “met hart voor het boek en voor Maastricht”, en haalde hij met een crowdfundingsactie nog eens honderdduizend euro op. Hij wachtte er bewust mee tot na carnaval, omdat de actie anders wellicht ten onder zou gaan in het feestgedruis. “Op een vrijdagavond zette ik alles online zonder er ruchtbaarheid aan te geven. Ruim een uur later was er al vierduizend euro binnen. Het gaat om achtergestelde obligaties. Mensen zijn gewaarschuwd dat ze een risico nemen, maar stapten toch in. Dat we in moeilijke tijden zoveel warmte terugkregen van klanten was een mooie ervaring. Zoals die oer-Maastrichtse tweeling van in de zeventig die aan de balie twee keer vijftig euro kwam brengen. Ze konden niet met internet overweg.” Om de cash flow voor de dagelijkse bedrijfsvoering op gang te brengen, deed Harmes met succes een beroep gedaan op de banken.
Rondom de teloorgang van Polare stonden de media bol van de analyses en de opinies. Harmes stoorde zich af en toe aan de toon. “Met name aan de manier waarop over de medewerkers in de winkels werd gesproken, alsof die geen hart hadden voor het boek. Dat deed pijn. Het gemiddeld aantal dienstjaren van de Dominicanen-werknemers is zeventien jaar. De expertise en liefde voor het vak is navenant. Het beeld ontstond ook dat alle Polare-winkels met verlies draaiden, terwijl wij altijd winst hebben gemaakt.”
Zijn in de voormalige Dominicanenkerk gevestigde zaak heeft volgens Harmes voordelen boven andere grote boekhandels. “Kijk eens hoeveel meters etalage Donner in Rotterdam of Broese in Utrecht, twee winkels waar ik eerder werkte, hebben. Daar moet steeds iets verrassends gebeuren dat de mensen naar binnen trekt. Dat kost je een aparte medewerker die er vier dagen per week mee bezig is. Wij hebben het voordeel dat de kerk onze etalage is. Met Kerstmis zet je hier twaalf bomen met lichtjes neer en er is meteen sfeer.”
Acht jaar na de opening voldoet de in de lengte van de kerk neergezette ‘boekenflat’ nog steeds uitstekend, zegt de manager. Ook is er een pluim voor de mannen die de kerk acht eeuwen geleden ontwierpen. “Alles leidt naar het altaar. Wie hier binnenkomt, wil daar naartoe. Klanten worden automatisch tot achter in de winkel getrokken.”
Een zelfstandige winkel biedt volgens Harmes meer ruimte om in te spelen “op het eigene van Maastricht”. De stapels bij de ingang kunnen net als voorheen zijn gereserveerd voor de nationale bestseller, maar ook voor een boek dat het lokaal goed doet. “We krijgen hier hartstikke veel buitenlandse toeristen binnen. Hoe aardig zou het bijvoorbeeld zijn om de Chinezen te bedienen door alle boeken uit hun top-10 aan te bieden in een speciaal hoekje.”
Sommige boeken doen het in Maastricht minder goed of worden pas later een succes. Het omgekeerde gebeurt ook, zoals met Vijftig tinten grijs. Van alle Polare-winkels verkocht Dominicanen de meeste exemplaren van de internationale porno-bestseller. Harmes: “Ook omdat sommige collega’s het niet graag verkochten en het hier altijd op goede plekken lag. Je moet niet bang zijn om aan de wensen van je publiek tegemoet te komen.”
Net als voorheen bij Polare wil Harmes dat beleving centraal staat in de nieuwe, verzelfstandigde Dominicanen. Winkelbezoek moet een ervaring blijven. Voor branchevervaging hoeft echter niemand bang te zijn. “Twee dingen moeten het doen. Allereerst het gebouw. Daarna draait alles om het boek. Wie beschikt over een eeuwenoude plafondschildering waarop geestelijken een boek open hebben liggen bij de tekst ‘In den beginne was het woord’ is verplicht om het boek centraal te stellen.”
foto: Perry Schrijvers
