‘Niemand kan zo diep zuchten als Christiane’, hoorde ik een collega over mij zeggen. Het was bedoeld om me te plagen, toch ga ik het niet ontkennen. Ik kan zuchten in alle toonaarden, van licht geënerveerd tot stiekem toch wel geamuseerd, van onderhuids woedend tot in de haarvaten wanhopend. De tijd waarin we leven is mijn onontkoombare leermeester. 

Hoe kun je níet diep zuchten als mensen opdracht geven om bommen te gooien op woonwijken. Als aantallen gijzelaars worden verhandeld alsof het om zakken aardappels op de veiling gaat. Als de grootste politieke partijen in Nederland vinden dat je erover kunt onderhandelen in hoeverre je gebonden bent aan de grondwet. En dan is alweer een nieuw PISA onderzoek dat uitwijst dat het leesniveau onder jongeren opnieuw is gedaald, het is bijna het laagste in Europa. In dit tempo is binnenkort de helft van de adolescenten functioneel analfabeet. 

Terwijl wij ZOUT toekomstbestendig willen maken, komt de vraag op wie dit magazine over twintig jaar nog wel kan lezen? Kunnen we tegen die tijd alleen nog in filmpjes van twintig seconden communiceren?   

In dit eerste nummer van 2024 vertelt Loek Grootjans over zijn project Storage for Distorted Matter, een collectie van bijna alles. Zelfs afwaswater maakt er deel van uit. Zo’n collectie heeft vanzelfsprekend een enorme opslagplaats nodig, hij maakte alvast maquettes van een collectiegebouw. ‘Toen kwamen we compleet in de ellende terecht’, zegt Grootjans, hij noemt Aleppo, Oekraïne, Gaza. ‘Ik heb eigenlijk helemaal geen zin meer om zoiets te bouwen.’ Hij vormde de maquettes om tot loodsen waar nooit meer iets in kan. 

Elk beeld, hoe wreed, confronterend en treurig ook, draagt altijd een belofte in zich

Het trieste beeld van die lege opslag zit al dagen in mijn hoofd. Toch bespeur ik er ook een vleugje troost in. Komt het omdat elk beeld, hoe wreed, confronterend en treurig ook, altijd een belofte in zich draagt? Een belofte van schepping en communicatie? Het is het verschil tussen mijn zucht en Grootjans’ beeld: een zucht verdampt in het nu, een beeld raakt aan de toekomst.

Bij de interpretatie van beelden kan het vreselijk misgaan. Bij een campagne van modeketen ZARA werden modellen gefotografeerd in wat de studio van een beeldhouwer moest voorstellen, met stukken gipsplaat, houten kistjes, wat puin en in wit doek ingepakte beelden. De trots van een artistiek team veranderde op social media in een storm van verontwaardiging. De ingepakte figuren leken op de in wit doek gewikkelde doden in Gaza, iemand meende in een gipsplaat de kaart van Palestina te herkennen. En al waren de foto’s van vóór het uitbreken van de oorlog, ZARA haalde de beelden offline en bood excuses aan. 

Voor mij nog eens het bewijs: geletterdheid gaat óók over het kunnen ontleden van feiten, context, betekenis en intenties. Door filmpjes te maken in plaats van tekst lossen we dus niks op; ook beelden moet je leren lezen. 

Daarom, tenslotte, een persoonlijk pleidooi: ik hoop dat ZOUT, op papier en online, een steentje bijdraagt aan de geletterdheid van mensen. Eigenlijk ben ik er zelf een bewijs van. Als geboren Duitse gebruikte ik ooit artikelen uit ZOUT – toen nog Zuiderlucht – om mijn Nederlands bij te spijkeren. 

Vindt u het waardevol wat we doen, en wilt u dat we het blijven doen: doneer dan 15 euro (of meer) om dat ook in 2024 mogelijk te maken. Stort uw bijdrage via zoutmagazine.eu/doneer. Bij elke honderdste bijdrage geven we een abonnement cadeau. Wilt u meedingen, vergeet dan niet uw mailadres door te geven aan info@zoutmagazine.eu.  

Alvast bedankt, en veel leesplezier in 2024!

CHRISTIANE GRONENBERG

c.gronenberg@zoutmagazine.eu