Kunstenaars zijn de profeten van nu - Column Jacqueline Grandjean

Naar hartenlust worden momenteel oude tradities afgestoft en vergeten rituelen herontdekt. Wie oplet ziet het overal: bier wordt weer gebrouwen volgens ‘eeuwenoude receptuur’, de kapperszaak op de hoek heet plots een ‘barbier’ waar de tondeuse plaatsmaakt voor het ouderwetse mes. En sommige politici willen weer terug de tijd in; Putin naar het oude Rusland en Trump naar de tijd dat Amerika Great was. Want vroeger was alles beter? 

We kijken momenteel regelrecht een oncomfortabele tijd in. Voor het eerst in eeuwen lijkt de toekomst niet langer maakbaar, utopisch en hoopgevend. De tijd die voor ons ligt is onzeker, ingewikkeld en vooral: onze eigen schuld. Geen wonder dat het verleden als vertrouwd en beheersbaar voelt. 

De kapperszaak op de hoek heet plots een ‘barbier’

Na het postmodernisme is er zelfs geen naam voor de periode waarin we zijn aanbeland. Het verhaal van de 21e eeuw is nog niet geschreven, maar misschien valt onze tijd nog het best te omschrijven als een pre-tijd. Kennen we het modernisme, dan begrijpen we ook wat het postmodernisme betekent. Alleen het -isme voor de komende tijd is nog niet bekend. Wel voorvoelen we een aanloop naar een ‘andere’ tijd. Als het verleden geen zicht op vooruitgang geeft, dan zullen we de toekomst opnieuw moeten benoemen en verbeelden.

En dus is het wat mij betreft geen tijd voor het opgraven van oude rituelen, maar tijd voor een nieuw narratief, voor verbeeldingskracht en een collectieve uitdaging waarmee we onze pre-tijd kunnen vormgeven. 

In de pre-tijd verlaten we het ego, en vormen we ecosystemen. In de pre-tijd ontdekken we de diepe verbondenheid tussen mens en natuur, in de pre-tijd gaan we delen in plaats van vermenigvuldigen, en zetten we lokale energiebronnen in waardoor de kaarten geopolitiek gelijkwaardiger worden geschud. Het is, zo fantaseer ik verder, dit keer niet de kerk, niet de economie, maar cultuur die de tijd bepaalt. Met kunstenaars als de profeten van deze nieuwe tijd, waarbij verbeeldingskracht grote veranderingen in gang zet.