Kwaadaardige cultuur

Timo de Rijk, directeur van het Design Museum Den Bosch, en Hans Gubbels, directeur van Cube design museum Kerkrade, schrijven hier een wisselcolumn over design en andere zaken.

U moet me maar vergeven dat ik voor deze ene keer over een tentoonstelling in ons eigen Design Museum bericht.

Design van het Derde Rijk was rondom de opening even wereldnieuws, van de Arabische zender Al Jazeera tot de New York Times besteedden journalisten aandacht aan onze expo. Ik zeg het met gepaste trots, maar ook omdat u net als ik deze media waarschijnlijk niet op de voet zult volgen. Natuurlijk wisten we van tevoren dat een dergelijk thema, of nee, juist dat thema veel vragen en reacties zou oproepen.

Om te beginnen, verwachten mensen in een kunstmuseum geen kwaadaardig onderwerp. We hebben geleerd dat daar alles goed en mooi is. Kunst in al zijn uitingsvormen zou volgens recent onderzoek de werking van liefde hebben. Maar dat kan blijkbaar ook de liefde voor het verkeerde zijn. Van al het slechte geldt het nationaalsocialisme als het ultieme kwaad, zelfs zodanig dat met de herinnering aan het nazisme, de wandaden van andere perfide ideologieën historisch lijken te verbleken. Nog dit voorjaar bezocht ik het Grand Palais te Prijs voor de tentoonstelling Rouge, waar het wel druk was, maar waar de Sovjetkunst van het stalinisme de gemoederen geheel onberoerd lieten. Als ik iets van onze tentoonstelling Design van het Derde Rijk geleerd heb, is dat aan dit onderwerp alles anders is.

Subsidiefondsen schrokken bijvoorbeeld eerst van onze aanvraag, een folder voor toeristen past niet bij het onderwerp, de museumwinkel verkoopt geen nazigadgets en bij de opening van de tentoonstelling wenste ik niemand een leuke middag. Tijdens een interview voor een Duits tijdschrift noemde ik de swastika een goed ontwerp, het leidde onmiddellijk tot commotie. Toch is de tentoonstelling er gekomen, fondsen droegen in ruime mate bij, het gemeentebestuur van ‘s-Hertogenbosch kreeg geen koudwatervrees en vrijwel alle recensies in de kwaliteitskranten waren genuanceerd en lovend. Een lastig en soms pijnlijk verhaal over goed en slecht, over mooi en lelijk, blijkt ook door een groot publiek gelukkig prima begrepen te worden.