Met vier instrumenten uit dezelfde familie samenspelen betekent samen ademen, zegt saxofonist Eric Sleichim, oprichter van BL!NDMAN. En dus denkt hij in kwartetten.Bijvoorbeeld tijdens het festival Piano day(s) in Hasselt. DOOR PAUL VAN DER STEEN
Wat begon met één kwartet groeide uit tot een kwartet kwartetten. Dat met saxofonisten kreeg gezelschap van viertallen percussionisten, strijkers en zangers (de laatsten zijn inmiddels vervangen door een kwartet met laptops, elektronica en draaitafels) BL!NDMAN-oprichter Eric Sleichim (Antwerpen, 1958) houdt van de kwartetvorm.
“Met vier instrumenten uit dezelfde familie samenspelen betekent samen ademen. Dat vergt uiterste concentratie en heel veel liefde. Er ontstaat als vanzelf een grote intimiteit. Maak je combinaties met die kwartetten, zoals nu bij het programma ter gelegenheid van ons dertigjarig bestaan, dan krijg je geculmineerde kwaliteit. Dan is elk kwartet in het samenspel weer een afzonderlijk individu.”
BL!NDMAN ontstond in 1988. Het saxofoonkwartet wilde de klassieke wereld een beetje opschudden. De naam van het ensemble getuigde ervan. Die verwijst naar The Blind Man, een tijdschrift uit de hoogtijdagen van de dadaïsten van een eeuw geleden. De vier musici gingen iets minder anarchistisch te werk, maar probeerden wel voortdurend grenzen op te rekken: door te putten uit alle mogelijke periodes van de muziekgeschiedenis (ook de saxofoonloze), door de mogelijkheden van hun instrument vol te benutten. Maar ook door kruisbestuivingen met andere kunstdisciplines op te zoeken en door – destijds nog redelijk ongewoon– locaties als bijvoorbeeld fabrieken op te zoeken voor concerten. Musici moesten van alleen zeer bekwame uitvoerders aansprekende individuen worden.
Ondanks de dwarse aanpak oogstte BL!INDMAN door de jaren heen veel lof en bouwde het collectief een naam op. Het werkte samen met onder anderen acteur Josse de Pauw, choreografe Anne Teresa de Keersmaeker en auteur Peter Verhelst. Op dit moment participeert BL!INDMAN in de internationaal succesvolle voorstelling Network van regisseur Ivo van Hove.
Veel van dat hemelbestormende en onconventionele uit de begintijd heeft BL!NDMAN de afgelopen dertig jaar behouden, denkt Sleichim. “BL!NDMAN is zichzelf altijd blijven beschouwen als een laboratorium, niet als een instituut. Zo werken wij ook. Als een experimenterende schilder die denkt welk blik verf zal ik nu eens opentrekken, met welk canvas zal ik nu eens aan de gang gaan.”
De omstandigheden hielpen ook mee. “Geen enkele van onze voorstellingen is ooit zo’n hit geworden dat we hem vijf jaar lang non-stop hebben gespeeld. De toppers waren onze programma’s rond Bach en die met een film van Buster Keaton. Die hebben we een keer of 150 gebracht. Maar er zijn ook heel goede voorstellingen geweest, die we maar twee of drie keer hebben kunnen verkopen aan een podium, maar waarvan we toch vonden dat we ze moesten maken. Niet erg. Dat dwingt je om verder te gaan, om steeds weer nieuwe dingen te bedenken.”
Eric Sleichim (tweede van rechts) met BL!NDMAN.
Met de keuze voor uitbreiding met drie extra kwartetten gedurende de rit haalde BL!NNDMAN bovendien een jongere generatie musici in huis. “Die brengen niet alleen een andere kijk op de artistieke praktijk mee, maar houden je ook een spiegel voor wat betreft jouw aanpak, keuzes en smaak.”
Aan sommige zaken kan Sleichim maar moeilijk wennen. “Je merkt bij de jongere generatie publiek een zekere mate van ongeduld met muziek. Die spreekt de oren aan en heeft een grote vorm van abstractie. Terwijl jeugdigere mensen door tv, internet en gamen vooral visueel zijn ingesteld. En ik heb nooit visuele toevoegingen willen gebruiken om de muziek beter verstaanbaar of verteerbaar te maken, ook niet voor didactische redenen. Onze muziek laten samengaan met een andere kunstvorm doen we natuurlijk wel vaak. Maar dan moet er sprake zijn van een echte dialoog. Dan moet je al echt met een videokunstenaar gaan werken en die van begin af aan bij een project betrekken.”
Voorlopig gaat BL!NDMAN onder meer de theaters af met een jubileumprogramma. Sleichim noemt het “een anthologie van onze werkwijze en repertoire” en daarnaast “een feestconcert. Het moet lumineus zijn, een belevenis.”
Het programma voor de pauze verwijst naar de voorganger van BL!NDMAN, het ensemble Maximalist!, dat reageerde op het minimalisme van componisten als Philip Glass en Steve Reich. “We spelen in verschillende samenstellingen van kwartetten werken van hen, maar ook een eigen compositie en een stuk van Louis Andriessen die destijds veel invloed had op de jonge generatie. Na de pauze herontdekken we met alle BL!NDMAN-kwartetten samen en een Decap-orgel oude muziek: twee composities van Georg Friedrich Händel en een van Jean Féry Rebel. Zijn Le cahos focust net als werken van tweehonderd jaar later minder op melodie en harmonie en meer op textuur en klankeffecten. Op die manier verwijzen we ook weer naar de muziek van voor de pauze en vormt alles een mooi geheel.”
30 jaar BL!INDMAN op 31 maart in CCHA/cultuurcentrum Hasselt als slotconcert van het 5-daagse festival Piano day(s). Volledige festivalprogramma met jazz, klassiek, post-klassiek op ccha.be/pianodays.
