Niets dan goede berichten over BMW, de Beierse eigenaar van VDL Nedcar. Volgens premier Rutte kunnen Limburg en Beieren best met elkaar vergeleken worden. De meningen daarover zijn verdeeld. “Daarvoor mist Limburg de kritische massa.”

Wanneer de Mini’s bij VDL Nedcar in Born van de band rollen, pikt Wiel Crins er willekeurig eentje uit om die als gebruiker te beoordelen. Dat betekent goed bekijken, erin gaan zitten en anderhalf uur op pad, bedacht op rammeltjes, piepjes, kraakjes en andere ongewenste ongemakken.

Eigenlijk controleert Crins als Mini vermomde BMW’s. “De auto staat op een BMW-platform, en verder is ook het comfort, de luxe en de afwerking Beiers. Je kunt van mensen uit Beieren zeggen wat je wilt, maar ze maken topmerken. BMW. Mercedes.” Ook vanuit zijn hoedanigheid als onderhandelaar bij vakbond FNV Metaal looft Crins de nieuwe opdrachtgever van het bedrijf : “Bij BMW begrijpen ze de Nederlandse arbeidsverhoudingen.”

Met de Oktoberfeesten, die op steeds meer plaatsen wortel schieten, is VDL Nedcar het meest uitgesproken staaltje verbeiering van Limburg. Volgens sommigen heeft de provincie nog meer trekjes gemeen met de Duitse deelstaat.

Regio’s spiegelen zich graag aan succesvolle streken. Toen hij gedeputeerde van Economische Zaken was, reisde Jos Hessels af naar het Italiaanse Piemonte. Die regio moest Limburg ten voorbeeld dienen hoe je streekproducten op de internationale markt brengt – buiten de CDA’er deelden op het Gouvernement maar weinigen dit enthousiasme. Na het vertrek van Hessels bleef het oorverdovend stil over de Piemontisering van Limburg.

Economische successen van elders blijven bestuurders inspireren. Door het succes van de Amerikaanse high tech regio Silicon Valley krijgen tal van nieuwe economische initiatieven het achtervoegsel ‘valley’. Het bedrijvenpark bij Maastricht Aachen Airport heet Aviation Valley – dat het op een heuvel ligt, is geen bezwaar. Hoe maak je duidelijk dat in Heerlen het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds en soortgelijke dienstverleners zitten? Door de regio als Pension Valley op de kaart te zetten.

Oktoberfest in München...

Het Beierse model geldt al jaren als een Europees succesnummer, samen te vatten in de toverformule Laptops und Lederhosen. Beieren combineert het beste van oude en nieuwe werelden en blijft daarbij zichzelf. De Duitse deelstaat zoekt het in de 3 t’s: trots, trends en traditie. Limburg vindt dat een aansprekend verhaal. De provincie ligt net als Beieren in het zuiden van het land, en zet zich af tegen het noorden. Waar Beieren nooit veel op had met Pruisen en Berlijn, cultiveert Limburg een afkeer van landscentrum Holland.

Eigenheid en traditie worden ook hier gekoesterd. Limburg pompt 600 miljoen euro miljoenen in Brightlands, de verzamelnaam van campussen in Venlo, Sittard-Geleen en Maastricht waar alle kaarten worden gezet op kennis en innovatie. “Limburg lijkt een beetje op Beieren”, constateerde premier Mark Rutte dit voorjaar bij een werkbezoek aan Limburg. “Net als daar is men hier als eerste gestart met samenwerking tussen bedrijven, overheid en kennisinstellingen.”

De vraag is waar het realistische zelfbeeld ophoudt en de wensdroom begint. “Dat BMW juist in Born terechtkwam, is geen toeval”, zegt Twan Beurksens (VVD), de huidige gedeputeerde van Economische Zaken. “Dat heeft te maken met verwantschap die men voelt. Met herkenning.”

Bij alle gemeenschappelijkheden komen ook cultuurverschillen aan de oppervlakte. Toen een hoge delegatie van BMW na een bezoek aan Nedcar in de auto stapte voor de terugreis, vroeg VDL-directielid Jan Mooren schertsenderwijs of ze misschien nog bier mee wilden hebben voor onderweg. De gezichten van de mannen uit Beieren verstrakten. Brabantse gemoedelijkheid botste op Beierse vormelijkheid.

De hoofdzetel van Nedcar-eigenaar Van der Leegte (VDL) zit in Eindhoven. Gedeputeerde Beurskens denkt dat Noord-Brabant en Limburg elkaar kunnen aanvullen richting Beieren.

...en in Sittard.

De Brabanders, met hun traditie van maakindustrie, staan internationaal hoog aangeschreven met hun hightech-bedrijven. De Limburgers hebben Nedcar, de campussen en hun gevoel voor de Duitse taal. “We voelen de Beier cultureel wat beter aan”, zegt Beurskens, “omdat we wat meer op hem lijken.” En dus steken Noord-Brabant en Limburg samen geld in een permanente vertegenwoordiging in München. “Een soort economisch consulaat voor Zuidoost-Nederland”, noemt Beurskens het.

De adoratie van alles wat uit Beieren komt is tamelijk vers. Duitsland gold jarenlang als fout, Beieren zo mogelijk als nog fouter. Als verpersoonlijking van het kwaad gold de Beierse CSU-voorman Franz Josef Strauß. “Tussen Beieren en de rest van Duitsland is zelfs nog steeds sprake van een haat-liefdeverhouding. De economische successen worden wel gezien, maar de vooroordelen zijn nog steeds sterk aanwezig”, zegt Robert Hassink, de uit Nederland afkomstige hoogleraar regionale innovatie aan de universiteit van Kiel.

Het succesverhaal van Beieren gaat terug tot het einde van de Tweede Wereldoorlog. De deelstaat had minder oorlogsschade dan veel andere gebieden in Duitsland, het Wirtschafstswunder begon er onder een gunstiger gesternte. “Noodgedwongen trok een aantal grote bedrijven zoals Siemens ook weg van hun oorspronkelijke plek, bijvoorbeeld Berlijn”, zegt Robert Hassink. Volgens de hoogleraar had Beieren het voordeel dat het in juli 1945 in de Amerikaanse bezettingszone terecht kwam. “Ondernemingen, vooral ook de onderzoeksintensieve, verwachtten daar het meest gunstige klimaat om zaken te doen. Voordeel was ook dat de deelstaat qua economische ontwikkeling een onbeschreven blad was. Er zat niet of nauwelijks zware industrie die moest worden geherstructureerd. Strauß haalde ook veel defensie-industrie naar Beieren. Die is met de automotive, elektrotechniek, biotechnologie en de filmindustrie nog altijd een van de opvallende bedrijfstakken.” Na de Koude Oorlog zat het opnieuw mee. Beieren was niet langer een uithoek, maar lag ineens in het hart van het nieuwe Europa.

Connect Limburg, de branding-organisatie die Limburg buiten de provincie op de kaart moet zetten, was op Koningsdag met een aantal bedrijven present bij een feestje van de Nederlandse consul-generaal in München. “Vooral in de automotive-hoek merkte je door de links tussen BMW en VDL Nedcar een verhoogde interesse vanuit Beieren”, zegt directeur Connie Moonen van Connect Limburg. Qua branding van de provincie valt er volgens haar het nodige te leren van de Laptops und Lederhosen benadering. “Ze hebben heel consequent ingestoken op hightech and high touch, innovatie op hoog niveau en tegelijk het behoud van de menselijke maat.” Moonen, die eerder in Noord-Brabant de provincie vermarkte, zegt dat sommige bedrijven bewust voor een omgeving met wat meer gemoedelijkheid kiezen. “Bij chipproducent ASML is dat doorslaggevend geweest toen een verhuizing naar de Randstad ter sprake kwam. Ze besloten bewust in het zuiden te blijven.”

Ook Wim Weijnen, directeur van de Limburgse Werkgevers Vereniging (LWV), ziet voordelen in “het streven naar vooroplopen in innovatie en tegelijkertijd dat heel traditionele”, de combinatie die zowel in Beieren als in Limburg te vinden zou zijn. Gevoel voor traditie zorgt voor een zekere eigenheid, maar heeft ook risico’s in zich, denkt hij. “Het kan makkelijk omslaan in te veel in jezelf gekeerd zijn en een te grote behoudzucht. Tradities moet je op een bepaalde manier koesteren en uitdragen. Ik hou van schutterijen en vlaai, maar in hun natuurlijke context. Dat die combinatie opdook toen Limburg zich vorig jaar rondom Prinsjesdag in Den Haag mocht presenteren, vond ik minder gelukkig. Die hoorden daar niet.”

Bert Kip, directeur van bedrijvencampus Chemelot in Sittard-Geleen, gelooft niet dat regionale tradities mensen van elders naar Limburg trekken. Op de campus lopen inmiddels kenniswerkers van dertig nationaliteiten rond, een aantal dat nog steeds groeit. “Natuur, cultuur en een reeks van grote steden binnen een rijtijd van een uur, dát spreekt hen aan. Buitenlanders zien dat sneller dan Nederlanders.”

In de ogen van LWV-directeur Weijnen kan Limburg nog een aantal dingen leren van Beieren. “Ze zijn goed in het vertalen van wetenschap naar business. Om ervoor te zorgen dat innovatie niet in de academie blijft hangen en uiteindelijk vooral voor de bibliotheken is bestemd, zul je zakenmensen de leiding moeten geven. Wat ze in Beieren, in heel Duitsland trouwens, ook prima doen is het verankeren van technologie in het onderwijs. Er bestaan nog ouderwetse ambachtsscholen, medegefinancierd door het bedrijfsleven. Techniek zit bij de Duitsers in de genen. Wij zijn handelsvolk. Hoewel het hier langzaam maar zeker wel iets beter gaat met techniek in het onderwijs.”

Ook hoogleraar Hassink wijst op die verschillen. “Iets maken maar ook het ontwikkelen van producten staat in Duitsland in veel hoger aanzien. Er is ook veel meer trots voor het peil van de technologische ontwikkeling.” Hassink vindt vergelijking tussen Limburg en Beieren uiteindelijk mank gaan. “Ze hebben een heel andere geschiedenis. Limburg is duidelijk een herstructureringsregio in de omslag van de ene naar de andere tak van bedrijvigheid.” De provincie is ook te klein om met Beieren vergeleken te worden, zegt hij. Beieren is qua oppervlakte zelfs groter dan Nederland, en komt qua inwoneraantal (twaalf miljoen) en bruto binnenlands product (bijna vijfhonderd miljard euro) in de buurt. Limburg steekt daar in alle opzichten povertjes bij af.

Toch is in Limburg iedereen het er wel over eens dat de economische toekomst buiten de provinciegrenzen ligt. Gedeputeerde Beurskens pleit voor het vormen van een front met Brabant en de Duitse en Belgische grensregio’s. Er wordt niet alleen samenwerking gezocht met Beieren, maar ook met Azerbeidzjan en de Chinese provincie Sichuan. Zeker zo belangrijk lijkt samenwerking dichter bij huis. Wim Weijnen: “Vlak voor de zomer is er een samenwerkingsovereenkomst getekend tussen de campussen in Maastricht en Sittard-Geleen en soortgelijke campussen in Leuven, Heidelberg en Cambridge. Op die schaal moet je denken om met de krachten in Azië en Amerika te kunnen concurreren.”