Lichtheid in tijden van duisternis

Met talentontwikkelaar VIA ZUID als coproducent maakten Laila Claessen en Eva van Kleef van hun afstudeerprojecten aan de Toneelacademie Maastricht een voorstelling. De thema’s liegen er niet om: woede en zelfmoord. door René van Peer

In haar performance The Beauty of the Beast benadert Laila Claessen (Maastricht, 1995) het lichaam als archief. Uit haar lichaamsdelen schept ze een wereld waarin emoties zich genesteld hebben in ledematen of in haren vervlochten zijn. The Beauty of the Beast, een coproductie van VIA ZUID en de Toneelacademie Maastricht met Het Geluid, is een zoektocht naar het onderhuidse, een pleidooi om al onze gevoelens te accepteren. Ook als we die problematisch vinden, zoals woede.

Laila Claessen

De vuist ligt daarbij het meest voor de hand. ‘Een geheven vuist, een gebalde vuist drukt woede uit zonder dat je daar taal voor nodig hebt’, zegt ze. ‘In de voorstelling laat ik de vuist tegen mij praten. Hij vertelt over zijn harde, bebloede buitenkant. Maar als hij zich opent, is hij zacht. Net als een egel. Het gaat om het accepteren van je donkere kant. Ik heb een fascinatie voor het duistere. Het is verleidelijk om daaraan toe te geven, maar ik kan er wel eens in blijven hangen. Voor veel mensen is het duister afstotelijk, voor mij niet. Als je het buitensluit kan het gevaarlijk worden, en je in een monster veranderen.’

De titel knipoogt naar La belle et la bête, verfilmd door Jean Cocteau, maar meer bekend in de versie van de Walt Disney studio. Een afknapper, vindt Claessen. ‘In de film wordt Belle steeds meer verliefd op het beest. Om vijf voor twaalf verandert het beest in een knappe witte man. Dat is een verkeerd beeld. Zo ontkent de film dat hij een beest is, terwijl de schoonheid van het beest in je zit.’

Het gegeven mag duister zijn, Claessen heeft ruimte ingebouwd voor humor. ‘Daarmee laat je het publiek binnenkomen. Het contact met het publiek is ook de motivatie voor het maken van een voorstelling. Het is een van de weinige manieren om heel dicht bij mensen te komen, en ze van binnen te raken.’ Het werkt: Bij Cleassens voorstellingen komt de theater connaisseur aan zijn trekken, maar ze zijn ook toegankelijk voor bijvoorbeeld mensen uit de Jeugdzorg.

Eva van Kleef

Eva van Kleef (Maastricht, 1998) liet zich voor haar voorstelling Suicide Sisters (14+) inspireren door het boek The Virgin Suicides. Daarin benemen vijf zusjes zichzelf het leven. Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van jongens die hen in de puberteit gekend hebben. ‘We hebben een eigen draai aan het verhaal gegeven’, zegt Van Kleef. ‘Ik las het voor het eerst toen ik zelf een puber was en het is me altijd bijgebleven. Bij het herlezen zag ik dat er veel thema’s in zitten die theatraal interessant zijn. Opgroeien in een wereld die je niet begrijpt, verliefdheid, onderlinge vriendschap, het moeten omgaan met moeilijke situaties. Het gaat niet over de redenen van de zusjes om zelfmoord te plegen, maar over die jongens.’

Centraal in Suicide Sisters, een productie van Het Laagland met VIA ZUID als coproducent, dat Van Kleef samen met Randa Peters schreef, staat het onvermogen om te gaan met situaties die complexe, heftige gevoelens oproepen. ‘De jongens vertellen het verhaal, spelen soms episodes na. Ze proberen het onvermijdelijke einde van de zusjes uit de weg te gaan door zich te richten op hoe bijzonder ze waren. Zo hoeven ze de dood van de meisjes niet onder ogen te zien. Ze hebben het daar doelbewust niet over, maar gaan zich met grote energie te buiten aan grappen. Daarmee overstemmen ze hun droefheid. Hoe meer ze daar overheen schreeuwen, hoe beter die emotionele onderlaag zichtbaar wordt. Ik denk niet dat meisjes en jongens hier verschillend mee omgaan. Ik zou op die leeftijd hetzelfde gedaan hebben. Doen of het niet bestaat, en hopen dat het dan uit zichzelf weggaat.’

In Suicide Sisters vertellen drie jongens het verhaal van de vijf zussen die zichzelf het leven benemen.

Met de grappen van de jongens houdt Van Kleef de voorstelling licht, al is het een continue zoektocht naar het juiste emotionele evenwicht tussen die humor en het onderwerp dat als een donkere wolk over alles heen hangt. Maar uiteindelijk komen ze toch uit bij dat moeilijke moment. Muziek, gemaakt en samengesteld door Charles Ortjens, speelt een grote rol in de sfeer van de voorstelling. ‘Het is muziek van de laatste twintig jaar, geremixt in een jaren tachtig-achtige vibe. Soms kleuren de klanken mee met wat er op het toneel gebeurt, soms is er sprake van tegenkleuren. We streven een gevoel van tijdloosheid na. Wel modern taalgebruik, maar geen mobieltjes. Ik kan geen oplossing bieden, maar ik wil pubers meegeven dat het oké is om te praten. Ook over dingen die je niet kan oplossen. Je bent nooit alleen.”

Werk van Eva van Kleef en Laila Claessen is tussen 16 en 30 oktober 2021 te zien op PLAN Kickstart (Eindhoven, Breda en Tilburg), een showcase voor afgestudeerden van Fontys Hogeschool voor de Kunsten en Toneelacademie Maastricht. viazuid.com, plan-brabant.nl, hetgeluidmaastricht.com, hetlaagland.nl

viazuid.com